است كه تدارك چنين ذخيره عظيم مالى و جذب و هزينه آن تشكيل دولتى عظيم را طلب مى‌كند. آيا ممكن است شارع اين حكم را تشريع كند و پيش‌بينى دقيق جذب و هزينه آن را نكرده باشد؟! نه هرگز ممكن نيست، بلكه هزينه مناسب اين درآمد عظيم مالى را پيش‌بينى كرده است.[1] هم چنان‌كه مسائل حقوقى و قضايى اسلام نيز با نبودن قدرت، يك ذهنيت پوچ بيش نيست.

هم‌چنين براى اجراى حدود يا اخذ ديه و يا سپردن ظالمان و گردن‌كشان به عدالت قانون و يا اجراى قصاص و يا اجراى تعزيرات چگونه مى‌توان بدون نظام دولتى حتى پياده شدن آن را تصور كرد؟

آيا اعدام قاتل به عمد و مفسد فى الارض و مهاجمان و ياغيان امكان‌پذير است؟ آيا مى‌توان تصور كرد كه شارع فقط به بحث‌هاى علمى و نوشتن آنها اكتفا كرده ولى تمهيدى براى پياده شدن آنها نداشته بلكه به تعطيل جميع اين احكام كه قسمت اعظم دستورات الهى را تشكيل داده نينديشيده باشد و بر مردن نيز هيچ تكليفى براى جلوگيرى از تعطيل شدن همه آنها ننهاده است؟!

آيا با آن كه شارع در مسائل نظامى همچون جهاد و دفاع، امر به تجمع قدرت و سلاح كرده و قوانين جنگى جعل فرموده، مى‌تواند بدون وجود دولتى قدرتمند در مقابل فشار زياد دشمن و ورود تلفات سنگين در مواقع حساس، مانند نزديك بودن فتح و پيروزى مقاومت كرده و نيروهاى خود را هدايت كند؟

آيا اجراى مقررات و قوانين جنگى مانند محاكمه فراريان از جنگ امكان‌پذير است؟

مديريت تجمع مردم، كنترل آنان و رعايت اعتدال پس از پيروزى جنگ و رعايت بسيارى از احكام عاطفى در نظام بى‌باكانه ميدان رزم، هم‌چنين انجام امر به معروف و نهى از منكر كه مرحله شديد آن قتل است به حكومت نياز دارد.

احكام عبادى، مانند خطبه‌هاى نماز جمعه‌[2] و نماز عيدين و الزام خطيب به بيان‌

[1] - البته ما اكنون درصدد تبيين نظام مالى و اقتصادى اسلام نيستيم؛ زيرا اين بحث محتاج به ارقام و آمار است.

فعلا درصدد همين اصل هستيم كه ذخيره عظيم مالى در يك نظام حكيمانه حتما هزينه متناسب دارد كه فقط تأمين فقرا نيست.

[2] - ر. ك: پاورقى 1، ص 86.