چرا يك دين‌

از آنچه گذشت روشن شد كه دين يكى از نيازهاى اصيل، پايدار و اجتناب‌ناپذير بشر است. اكنون اين پرسش پديد مى‌آيد كه آيا لزوماً بايد دين خاص و معينى را پذيرفت و همه انسان‌ها بايد به يك دين ايمان آورند، يا هركس مى‌تواند از هر دينى پيروى كند؟ به عبارت ديگر آيا در هر زمان تنها يك دين حق است يا همه اديان از حقانيت مساوى برخوردارند؟

انگاره نخست را «تك‌گرايى»[1] يا «انحصارگرايى دينى»[2] و گمانه دوم را «پلوراليسم» يا «تكثرگرايى دينى»[3] مى‌نامند.

هر يك از دو گمانه فوق قرائت‌ها و گونه‌هاى مختلفى دارند. در برابر اين گمانه‌ها انگاره‌هاى ديگرى چون «شمول‌گرايى دينى»[4] وجود دارد كه به گمانه‌هاى ياد شده تحويل‌پذير است. بديهى است در اين مختصر نمى‌توان همه اين انگاره‌ها را با زير گونه‌هاى مختلفشان باز كاويد. از اين رو به اختصار

[1] -Religious Monism .

[2] -Religious Exclusivism

[3] -Religious pluralism .

[4] -Religious Inclusivism .