فِليسيَن شاله‌[1] (؟- 1875 م)

تعريف حقيقت‌

فليسين شاله كه درباره (حقيقت) عقيده اگوست كنت را اختيار كرده، در فلسفه علمى فصل (ارزش و حدود علم) مى‌گويد: «معمولا در تعريف حقيقت (يا صدق) مى‌گويند كه آن مطابقت فكر با موضوع خود و يا مطابقت فكر با واقع است، اما اين تعريف نه بر حقايق رياضى كه موضوع آنها وجود خارجى ندارد درست منطبق مى‌شود و نه بر حقايق نفسانى كه وجود آنها كاملا ذهنى است و نه به حقايق تاريخى كه موضوع آنها بر حسب تعريف از بين رفته است. صادق بودن اين تعريف درباره حقايق تجربى هم خالى از اشكال نيست زيرا براى ذهن، موضوع خارجى جز يك دسته احساس و صور چيز ديگرى نيست.»

تا آنجا كه مى‌گويد: «بر حسب گفته پر مغز اگوست كنت وصف بارز حقيقت اين است كه وفاق تمام افكار را در ذهن خود و توافق تمام اذهان افراد جامعه انسانى را در يك زمان به حصول مى‌آورد و وحدت معنوى ايجاد مى‌كند.»[2]

«البته اين توافق و بالنتيجه حقيقت به اين ترتيب موقت است زيرا همان طور كه گفته شد حقيقت محصول علوم است و علوم دائما در ترقى و سير تكاملى است و برخلاف آنچه سابقا تصور مى‌كردند (حقيقت) تأمل در يك امر ثابت و جاويدان نيست بلكه آن نيز مانند عدالت اجتماعى نتيجه و ثمره كوشش بطى‌ء و با مرارت بشر مى‌باشد.»[3]

[1]1 .Sale Phelisian .

[2] - مجموعه آثار، ج 6، ص 157.

[3] - همان، ص 166.