خلاصه بخش اول‌

با ورود استعمار و نفوذ در دستگاه‌هاى حكومتى و تأثيرگذارى بر جريان‌هاى‌فكرى، زمينه سلطه همه جانبه استعمارگران بر كشور فراهم شد. جنگ‌هاى متعدد عقب‌ماندگى‌هاى ايران را تشديد و ساختارهاى فرهنگى و مذهبى را نه تنها تضعيف، بلكه تجزيه و تخريب كرد.

شاهان ناتوان و بى‌صلاحيت قاجار بدون توجه به واقعيت‌هاى كشور و سير تحولات جهان اداره حكومت را به دست داشتند؛ در حالى كه بسيارى از وقت خود را در شكار و عيش و نوش در حرمسراها مى‌گذرانيدند. بخش‌هايى از سرزمين ايران در اين دوران از دست رفت به گونه‌اى كه مساحت كل كشور در پايان سلطنت قاجار، حدود نصف مساحت آن در ابتداى‌حكومت اين خاندان بود! از دست رفتن عمان و 103 جزيره در خليج فارس، جدا شدن قفقاز و نيمى از آذربايجان، هرات، تركمنستان و بخشى از بلوچستان، از جمله خيانت‌هاى انجام شده در اين دوره بوده است.

تشديد فقر، فساد، اعتياد به ترياك و وابستگى و سلطه كامل استعمار، زمينه‌ساز قيام مردم براى ايجاد تحول شد. گفتمان غالب در قيام، كه به جنبش مشروطيت شهرت يافت، عدالت‌خواهى، قانون‌طلبى و نفى سلطه بيگانه بود.

پس از سه سال مبارزه، سرانجام در سيزدهم مرداد 1285 (1324 هجرى قمرى) با خواسته‌هاى اعلام شده موافقت و بيانيه مظفرالدين شاه براى تأسيس عدالتخانه و مجلس شوراى ملى منتشر شد. نفوذ عوامل بيگانه مانع تحقق اهداف جنبش گرديد. با مرگ‌