نوبختى بودند. پيش از همه بايد از كتاب التوحيد نوشته ابو سهل نوبختى نام برد[1] كه بزرگ‌ترين متكلم شيعى عصر خويش، و مبدع آراى جديدى بود. وى هم‌چنين كتابى درباره صفات الهى نوشته بود. كتاب‌هاى ديگرى از وى نام برده شده كه در اثبات وجود صانع و حدوث عالم هستند. كتاب حدوث العالم، استحالة رؤية القديم و كتاب النفى و الاثبات از اين قبيل مى‌باشند. او كتاب‌هايى نيز در همين موضوع در ردّ آراى ديگران داشت، از جمله كتابى در ردّ رساله ابو عيسى ورّاق، متكلم معروف قرن سوم هجرى، درباره قدمت اجسام، كتابى درباره عقيده جبرگرايان نسبت به مخلوقات، و كتابى در ردّ عقايد ابن ابى العتاهيه در توحيد.[2] مشابه آثار ابو سهل را در تأليفات متكلم ديگر اين عصر، حسن بن موسى نوبختى مى‌يابيم. وى دو كتاب به نام حدوث العالم و انكار رؤية اللّه داشت.[3] وى هم‌چنين دو كتاب در توحيد، به نام‌هاى التوحيد الكبير و التوحيد الصغير نوشته بود. از كتاب‌هاى ديگر وى در اين موضوع، دو كتاب در مسأله جبر، و كتابى در مسأله استطاعه، بنا به عقيده هشام و كتابى در ردّ عقيده قائلين به رؤيت خدا مى‌باشند.[4] از ديگر تأليفات در موضوع خداشناسى، كتاب الابتهاج فى اثبات اللذات العقلية لله تعالى است كه توسط ديگر متكلم خاندان نوبختى، ابو اسحاق ابراهيم نوبختى نوشته شده است.[5]

امامت‌

امامت از مهم‌ترين مسائل اعتقادى و در عين حال امور اختلافى بود كه شيعيان توجه زيادى به آن داشتند. در اين زمينه نيز محدثان و متكلمان شيعه آثار متنوعى تأليف كردند و كتاب‌هاى متعددى تحت عنوان «الامامه» در اين عصر

[1] - النديم، الفهرست، ص 251؛ طوسى، همان، ص 57 و ابن شهر آشوب، معالم العلماء.

[2] - طوسى، همان و نجاشى، همان، ص 32.

[3] - النديم، همان، ص 251؛ طوسى، همان، ص 89 و ذهبى، تاريخ الاسلام، ج 22، ص 308.

[4] - نجاشى، همان، ص 63.

[5] - ر. ك: اقبال، خاندان نوبختى، ص 166.