اين خاندان، از اين پس چندان دقيق نيست و تاريخ حكومت آنان تقريبى است و اخبار دقيقى از آن‌ها به دست نيامده است. آنان با حاكمان محلى دست‌نشانده عباسيان و يا دولت‌هاى كوچك اسماعيلى تحت الحمايه فاطميان مصر، پيوسته در نزاع بودند. امامان بنى رسى تا سال 700 ق، در نواحى يمن نفوذ داشتند و بر نواحى محدودى حكمرانى كردند.[1] بازماندگان اين خاندان، دولت زيديه را در صنعاء پديد آوردند.

دولت فاطميان (296- 567 ق)

فاطميان شاخه‌اى از اسماعيليه‌[2] بودند كه در اواخر قرن سوم هجرى در شمال آفريقا قدرت را به دست گرفتند و در مدت كمتر از نيم‌قرن، با استيلا بر مصر، شامات و حجاز، كيان دولت عباسى را به خطر انداختند. در دهه‌هاى آخر قرن سوم هجرى يكى از مبلّغان اسماعيلى، به نام ابو عبد الله شيعى، كه از يمن روانه شمال آفريقا شده بود، به دعوت براى امام اسماعيليان به نام عبيد اللّه، كه بعدها لقب المهدى گرفت، پرداخت‌[3] و پس از فراهم شدن زمينه مساعد براى آشكار ساختن قيام، عبيد اللّه المهدى، امام اسماعيليان، كه در شهر سلميه در شام مخفيانه مى‌زيست، خود را به شمال آفريقا رسانيده‌[4] به‌زودى به كمك پيروان خود بر ناحيه تونس، كه تحت امارت اغلبيان بود، استيلا يافت و سپس با شكست‌

[1] - ر. ك: لين پول، تاريخ دولت‌هاى اسلامى و خاندان‌هاى حكومتگر، ص 108 و حسن ابراهيم حسن، تاريخ الاسلام، ج 4، ص 218.

[2] - پس از شهادت امام صادق عليه السّلام گروهى از شيعيان بنا به دلايلى به امامت اسماعيل فرزند بزرگ امام صادق عليه السّلام كه در زمان حيات آن حضرت رحلت كرده بود، معتقد شدند. اينان كه اسماعيليه ناميده شدند خود به چند گروه منشعب گرديدند، از آن جمله گروهى قائل به استمرار امامت در نسل اسماعيل شدند و به تبليغ براى امامان پنهانى خود پرداختند.

[3] - ابن اثير، الكامل، ج 8، ص 31.

[4] - همان، ص 31.