برانگيخت و خشم ايشان با امتناع وزراى مسئول از حضور در مجلس و پاسخگويى به پرسشهاى مطروحه افزون گرديد. زيرا طبق قانون مشروطه، گرچه وزرا از سوى شاه منصوب مى‌شدند، اما در برابر مجلس مسئول بودند و بى‌رضايى مجلس نمى‌بايست هيچ‌مالياتى وضع و هيچ‌گونه مخارجى تحميل و هيچ‌وام يا امتياز خارجى اعطاء گردد. حال نه تنها وزراى مسئول از حضور در مجلس پرهيز مى‌كردند، كه موضوع يك وام تازه چهارصد هزار پاوندى از روسيه و انگليس، به نسبت مساوى و شرايطى كه هرگز عملى نشد، كماكان مطرح بود[1]. طرح اين وام توسط روسيه تهيه و به تصويب انگلستان رسيده بود، در حاليكه تنها هدف شاه، بى‌توجه به سعادت ايران، اكتساب اين پول بود. امّا، در آخرين لحظه، مجلس كه به‌نظر نمى‌رسيد هيچكس آن را به حساب آورد، به نجات كشور برخاست و مطلقا از تصويب اين قرارداد، كه روحانيون از سر عقل و وطن‌پرستى دورانديشانه آن را محكوم كرده و فروش نهايى استقلال ايران خواندند، خوددارى ورزيد. رياست وزرا چنان به جديت مردم در اين باب متقاعد شده بود كه از پيشروى بيشتر در اين ماجرا امتناع كرد. زيرا دريافته بود كه اگر چنين كند، زندگانيش در خطر خواهد افتاد. رئيس وزرا گرچه شخصا از حضور در مجلس خوددارى مى‌كرد، امّا به ساير وزرا، از جمله ناصر الملك، فرمان داد در جلسات آن حاضر شوند.

بنابراين، از همان آغاز آشكار گشت كه مجلس هيچ برآن نيست كه بدل به موجوديتى اجوف شود. همانسان كه آقا ميرزا محمود، يكى از نمايندگان، در بحث روز 19 ژانويه- روز تاجگذارى- در مورد مباحثات پيرامون عدم اطلاع به مجلس از مراسم مهمى كه قرار بود انجام شود، اظهار داشت:

«حالا كه اوّل مجلس است، اگر مى‌تواند مطالبه حقوق خودش را بكند؛ و الّا بعدها نمى‌تواند كارى از پيش ببرد[2].» آقا سيد حسين افزود «اگر به مجلس اطلاع مى‌دادند و دعوت مى‌كردند، به همان يكنفر رئيس هم، قناعت مى‌كرديم. حرف در اينست كه اعتنايى به مجلس نكردند».

اگرچه ادب حكم مى‌كرد در اين دوره شاه دوست و حامى مجلس فرض شود، امّا وزرا و حكام وى آزادانه مورد انتقاد قرار مى‌گرفتند. در چندين مورد حكام محلى در پيشرفت انتخابات ايالات اخلال يا حتى آن را متوقف ساختند، مانند انتخابات خراسان كه توسط آصف الدوله متوقف شد و تنكابن كه امير اسعد عملا شيخ محمد را به علت تلاش در انجام انتخابات به فلك بست. چند تن از نمايندگان خواستار مجازات اين مستبدين شدند و حاجى نصر اللّه خاطرنشان ساخت كه «اين مطالب‌

[1] - در نشريه سالانه« هازل»(Hazell )، مورخ 1907، از اين وام روسى- انگليسى به صورت امرى انجام يافته گفتگو مى‌شود.

[2] - مراجعه شود به شماره 30« مجلس»، ص 1.