جمع‌بندى و نتيجه‌گيرى‌

در اين مجموعه، سعى شد با ارائه چارچوب تئوريك متناسب، انقلاب اسلامى، در ابعاد مختلف و دوران‌هاى متفاوت آن بررسى و تحليل گردد و به طور اجمالى، زمينه‌ها و پيامدهاى آن بيان گردد و در پايان به صورت مختصر با دو انقلاب بزرگ جهان، مقايسه شود. طبيعى است، با توجه به حجم كتاب، امكان پرداختن به همه زوايا و ابعاد اين حادثه بزرگ تاريخى به تفصيل نبود و در همه زمينه‌ها، رعايت اجمال صورت گرفته است. در عين حال كم‌تر مسئله مهمى ناديده گذاشته شد و خوانندگان به منابع مورد نظر هدايت شدند.

تحليل ما از انقلاب اسلامى به سال 1376 و در واقع پايان دهه دوم انقلاب، محدود مى‌گردد و به دهه سوم به ويژه تحوّلاتى كه در زمينه سياست داخلى از زمان انتخاب آقاى سيد محمد خاتمى به رياست‌جمهورى و طرح مسائلى از قبيل توسعه سياسى، ايجاد جامعه مدنى و گفتگوى تمدن‌ها نپرداختيم. تحليل و بررسى اين دوران نياز به گذشت زمان كافى و روشن‌شدن آثار و تبعات اجراى برنامه‌هاى آن دارد و هر نوع قضاوت و پيش‌بينى در اين زمينه عجولانه خواهد بود.

در مدت بيش از دو دهه كه از پيروزى انقلاب اسلامى مى‌گذرد، در جامعه انقلابى ايران حوادث و اتفاقات پى در پى و در عين حال شگفت‌آورى رخ داده است. هر يك از ضرباتى كه در اثر اين حوادث على‌الخصوص در دهه اول بر پيكره اين انقلاب وارد آمده است، مى‌توانست موجبات سقوط و نابودى هر نظام سياسى و دولتى را در هر جامعه‌اى در شرايط عادى فراهم كند. ولى انقلاب اسلامى على‌رغم ضايعات وارده و از دست‌دادن گروه كثيرى از نيروهاى‌