مقدمه‌

كلمه انقلاب، در اولين برخورد، تداعى‌كننده تغيير بنيادين در رژيم سياسى يك كشور است. انقلاب يك «نه» بزرگ است به آنچه كه به آن عادت شده است؛ به حكومتى كه قانون وضع مى‌كند، اجرا مى‌كند و متخلفان را مجازات مى‌نمايد. ناگاه تمامى اين حقوق از اين نهاد سلب مى‌شود و همه وابستگان دور و نزديك آن از صحنه سياست و اجتماع طرد مى‌شوند و رژيمى كه مى‌توانست تمامى ابزارهاى اقتدار سياسى، اجتماعى و فرهنگى و همه مراكز كنترل و نوسانات جامعه را در اختيار داشته باشد، به ناگهان سرنگون مى‌شود و به جاى آن حكومتى ديگر بر سر كار مى‌آيد.

منبع چنين قدرت عظيم و نيرومندى چيست؟ و اين نيرو پيش از اين در كجا، در كدام قشر و چگونه ذخيره شده بود؟

صرف‌نظر از نمونه‌هاى واقعى انقلاب كه در تاريخ سراغ داريم، بررسى نظرى و تئوريك اين پديده، پديده‌اى كه نظم به ظاهر تثبيت شده و پذيرفته را برهم مى‌زند و نظم نوينى را جايگزين مى‌كند، مى‌تواند موضوعى جذّاب و قابل تأمل باشد.

طبيعتاً هيچ نظام سياسى حاكمى در جامعه بدون مخالف نيست. همواره كسانى در گوشه و كنار هر جامعه‌اى يافت مى‌شوند كه شيوه حكومت، مديران حكومتى و يا مبناى مشروعيت و حقانيت آن حكومت را نمى‌پسندند. اما در يك جامعه به دور از شرايط انقلابى، سليقه‌ها، بينش‌ها و روش‌هاى نيروهاى مخالف، آنچنان پراكنده و متشتّت است كه هم‌سويى آنها در