ويژگى سوم: ضرورت كفايت سياسى و صلاحيت حاكم‌

منظور از تدبير يا كفايت سياسى، برخوردارى از بينش سياسى- اجتماعى لازم، توان مديريتى، آشنايى با مصالح اجتماعى و دارا بودن زيركى، هوش و فراست سياسى است. به ديگربيان، اداره يك جامعه با ابعاد پيچيده آن نياز به عقل و شعور سياسى بالايى دارد. امام‌خمينى به‌كرّات بدين ويژگى‌ها اشاره كرده است. مثلًا در جايى مى‌گويد:

يك فرد اگر اعلم در علوم معهودِ حوزه‌ها باشد، ولى نتواند مصلحت جامعه را تشخيص دهد و يا نتواند افراد صالح و مفيد را از افراد ناصالح تشخيص دهد و به‌طوركلى در زمينه اجتماعى و سياسى فاقد بينش صحيح و قدرت تصميم‌گيرى باشد، اين فرد در مسائل اجتماعى و حكومتى مجتهد نيست و نمى‌تواند زمام جامعه را به دست گيرد.[1]

در بيانى ديگر مى‌خوانيم:

يك مجتهد بايد زيركى و هوش و فراستِ هدايت يك جامعه بزرگ اسلامى و حتى غيراسلامى را داشته باشد و علاوه بر خلوص و تقوا و زهدى كه درخور شأن مجتهد است، واقعاً مدير و مدبر باشد.[2]

در اصل 101 قانون اساسى درمورد ويژگى‌هاى رهبرى، بر «بينش صحيح سياسى و اجتماعى، تدبير، شجاعت و مديريت و قدرت كافى» تأكيد شده و پس از آن نيز آمده است: «در صورت تعهد واجدين شرايط فوق (صلاحيت علمى، عدالت و بينش ...) شخصى كه داراى بينش فقهى و سياسى قوى‌ترى باشد، مقدم است.» امام‌خمينى منشأ چنين توانى را عقل سياسى دانسته، آن را براى اداره جامعه لازم مى‌شمرد.[3]

به‌طوركلى لياقت، كاردانى و تدبير، مفاهيمى است عام و كلى كه شامل ويژگى‌هاى متعددى است؛ همچون برخوردارى از شجاعت، آگاهى به زمان، بصيرت و بينش سياسى، مصلحت‌شناسى، شهامت و انعطاف‌پذيرى. در روايتى از امام‌على (ع) از اين ويژگى به‌

[1]. همو، صحيفه امام، ج 21، ص 177 و 178.

[2]. همان، ج 21، ص 177 و 178.

[3]. همان، ج 14، ص 192؛ مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام‌خمينى، تبيان( دفتر پانزدهم)، وحدت از ديدگاه امام‌خمينى، ص 33.