استثناها و تبصره‌ها

هفت مورد به عنوان موارد تخصيص و استثنا مطرح است. در هر موردى عده‌اى قائل به استثنا هستند و دست‌كم احتمال قول به استثنا وجود دارد:

تبصره اول‌

تبصره اوّل درباره تجويز غنا در قرآن است كه مشخصاً به دو فقيه بزرگوار نسبت داده شده است: فاضل سبزوارى در كفايه‌[1] و فاضل نراقى در مستند[2]. هر كدام از اين دو فقيه دليلى دارند. دو دليل براى تجويز غنا در قرآن مطرح است:

دليل اوّل: فاضل سبزوارى به روايات مدح و تمجيد از صوت حسن- به ويژه قرائت قرآن به صداى خوش و زيبا-[3] استدلال كرده است كه در آنها امر شده به قرائت قرآن به صوت زيبا. يكى از آنها روايت ابى بصير است:

«ورجّع بالقرآن صوتك فانّ الله عزّ وجلّ يحبّ الصوت الحسن يرجّع فيه ترجيعاً».[4]

شيوه استدلال: اين روايات به تحسين و ترجيع صوت در قرآن دعوت كرده‌اند و از قرائت قرآن به صوت حسن تمجيد نموده‌اند. غنا همان تحسين و ترجيع صوت است، يا اگر هم صوت حسن و مرجّع اعم باشد غنا را نيز شامل است. به هر حال دلالت دارد بر جواز تغنّى به قرآن و خواندن آن با آهنگ موسيقى.

پاسخ: از اين روايات به سه بيان جواب مى‌دهيم: اوّلًا سند تمامى اين روايات ضعيف است زيرا يا مرسله هستند يا راويان ضعيف دارند. در سند روايت ابى بصير هم «على بن ابى حمزه بطائنى» وجود دارد كه از وكلاى امام هفتم (ع) بود و وجوهات در اختيار او بوده و پس از شبهات حضرت، واقفى مذهب شد.

[1]. كفايه الاحكام، ص 86.

[2] مستند الشيعه، ج 2، ص 343.

[3]. ر. ك: وسائل الشيعه، ج 6، ص 210- 211.

[4]. همان، ص 212، ح 5.