محمد بن حسام خوسفى‌

نامش محمد فرزند حسام الدين حسن و با تخلص (ابن حسام) از شعراى بلندآوازه آيينى در سده نهم هجرى است كه به سال 782 ه. ق در خوسف واقع در 35 كيلومترى جنوب غربى بيرجند به دنيا آمد.

وى در علوم متداول زمانه خود از قبيل: صرف، نحو، معانى و بيان، نجوم، تاريخ، تفسير، حديث و علم رجال و انساب دستى به تمام داشته و آموخته‌هاى علمى وى در سروده‌هاى او بازتاب دامنه‌دارى پيدا كرده است. ابن حسام بنا به نوشته تذكره‌نويسان علاوه بر كمالات صورى به وارستگى و زهد و تقوا و قناعت و مناعت طبع نيز موصوف بوده و از راه كشاورزى امرار معاش مى‌كرده و از مجالست با اهل زر و زور به دور بوده است.[1]

وى با آنكه در قصيده‌سرايى بسيار توانا بوده به مدح سلاطين و حكام زمان نپرداخته و قصايدش كلّا در ستايش بزرگان دين و مدح و ثناى خاندان نبوت است. وى در سن 92 سالگى و به سال 875 هجرى در قصبه‌ى خوسف درگذشت و در سال 920 هجرى در زمان حكومت مقصود بيك مهردار، بقعه و صحنى براى او ساخته‌اند.[2]

وى در قصيده اى با عنوان در مناقب مولى زين العابدين در ستايش امام چهارم اين گونه مى‌سرايد:

[1] - كاروان شعر عاشورا، مجاهدى، محمد على، زمزم هدايت، قم 1386، جلد 1، ص 121.

[2] - دانشنامه‌ى شعر عاشورايى انقلاب حسينى در شعر شاعران عرب و عجم، محمد زاده، مرضيه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، سازمان چاپ و انتشارات، تهران 1386، جلد 2، ص 784.