متخذا خليلا لاتخذت أبا بكر خليلا ولكن أخوة الاسلام ولا يبقين فى المسجد خوخة إلا خوخة أبى بكر.[1]

اين سند كه منقطع است به اضطراب حديث قبلى مى‌افزايد.

همچنين ترمذى اين حديث را با سند ذيل نيز روايت كرده است:

حدثنا محمد بن عبد الملك بن أبى الشوارب أخبرنا أبو عوانة عن عبد الملك بن عمير عن ابن أبى المعلى عن أبيه ....[2]

شعيب ارنؤوط در حاشيه «مسند احمد» سند اين حديث را به جهت جهالت ابن ابى المعلى ضعيف دانسته است. بايد دقت داشته باشيم كه متن اين حديث خيلى متفاوت است، مضافا بر اين‌كه بستن خوخه در آن نيست، همچنين در سند حديث ابن عمير تضعيف شده است و ابو المعلى بن لوذان نيز كه به عنوان صحابى از او اين حديث روايت شده مجهول است. هيثمى پس از نقل حديثى گفته است: ابو المعلى را نمى‌شناسم.[3] راوى از او نيز تنها فرزند مجهولش است.[4]

حديث مورد بحث با لفظ دوم ابوسعيد از ابن عباس نيز روايت شده كه ابن تيميه به آن نيز چنگ زده است:

عن عكرمة عن بن عباس قال خرج رسول الله صلى الله عليه وآله فى مرضه الذى مات فيه عاصب رأسه بخرقة فقعد على المنبر ثم حمد الله عزوجل وأثنى عليه‌

ثم قال إنه ليس من الناس أمن على بنفسه وماله من أبى بكر بن أبى قحافة ولو كنت متخذا خليلا لاتخذت أبا بكر خليلا ولكن خلة الاسلام أفضل سدوا عنى كل خوخة فى المسجد غير خوخة أبى بكر.[5]

در سند اين حديث عكرمه است كه ابن عمر، سعيد بن مسيب، على بن عبدالله، قاسم بن محمد، ابن سيرين، ابن جبير و يحيى انصارى شهادت داده‌اند كه او كذاب است و به ابن عباس دروغ مى‌بسته است.[6] مضافا كه او از خوارج نيز است. و كسى هم جز او اين حديث را از ابن عباس روايت نكرده است. مضافا در اين روايت بر «أمن من ماله‌» «ونفسه» نيز اضافه شده است. همچنين در اكثر روايات عكرمه تنها مسأله «خليل و خلت» ذكر شده و باقى وجود ندارد.

چند نكته ديگر در مورد اين حديث قابل ذكر است:

1. موضوع خلت: بايد توجه داشته باشيم كه حديث خلت كه «اگر كسى را خليل قرار مى‌دادم آن ابوبكر بود.» از ابوهريره و ابن مسعود و انس و عائشه و ابن زبير نيز روايت شده و اسانيد خيلى از آن‌ها را هيثمى تضعيف كرده است‌[7] و شأن صدور آن‌ها نيز متناقض و الفاظش مضطرب هستند. اين حديث با وجود اين همه اشكالات واضطراب در متن و سند، با احاديث فراوان ديگر، كه دلالت مى‌كند پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله‌ خلت را براى ديگران نيز قرار داده‌اند، مخالف است. بنابر

[1] . سنن الكبرى نسائى، ج 5، ص 35، ح 8103.

[2] . سنن ترمذى ج 5، ص 169، ح 3739؛ مسند احمد، ج 3، ص 478، ح 15964 ج 4، ص 211، ح 17885.

[3] . مجمع الزوائد هيثمى، ج 10، ص 206.

[4] . الاصابه ابن حجر، ج 3، ص 402؛ تهذيب التهذيب، ج 12، ص 218، رقم 8726.

[5] . صحيح بخارى، ج 1، ص 178، ح 455، ج 3، ص 1338، ح 3456 و 3457 و 6357؛ سنن الكبرى نسائى، ج 5، ص 35، ح 8102؛ مسند احمد ج 1، ص 270، ح 2432 و 3385.

[6] . التعديل والتجريح سليمان بن خلف، ج 3، ص 1150؛ تهذيب التهذيب، ج 7، ص 237، رقم 476؛ ميزان الاعتدال، ج 3، ص 94، رقم 5716؛ تاريخ ابن عساكر، ج 41، ص 106

[7] . مجمع الزوائد ج 9، ص 43.