يا نمى‌شود؟

در مسئله نظريات فراوانى وجود دارد.

1.عده‌اى گفته‌اند:دليل عام مقدم مى‌شود و حق نداريم عام منطوقى را به اين خاص مفهومى تخصيص بزنيم.

2.عده‌اى گفته‌اند:دليل خاص يعنى مفهوم مقدم است و به توسط آن عموم عام تخصيص مى‌خورد كما عليه الاكثر.

3.عده‌اى گفته‌اند:در اين صورت كلام مجمل مى‌گردد،نه دليل عام مقدم مى‌شود نه دليل خاص مفهومى.

4.جمعى ديگر هم تفصيل داده‌اند در مسئله كه خود اين‌ها باز راه‌هاى مختلفى دارند كه از كتب مفصله بايد جويا شد.يكى از تفاصيل،تفصيل آخوند صاحب كفايه است.

جناب مظفر مى‌فرمايد:فلسفۀ اين اختلاف و سر آن در اين نكته است كه از طرفى ظهور منطوقى هميشه قوى‌تر است از ظهور مفهومى چون ظهور منطوقى بالمطابقه است و ظهور مفهومى بالالتزام و مدلول مطابقى،اقوى از مدلول التزامى است.و از طرف ديگر،ظهور خاص در خصوص اقوى است از ظهور عام در عموم(لكونه نصا او اظهر).لذا در اينجا دليل عام،يك جهت قوت دارد كه دلالتش منطوقى است و يك جهت ضعف دارد كه ظاهر است و دليل خاص ما هم جهت قوتى دارد كه اظهر است از عام و جهت ضعفى دارد كه دلالتش مفهومى است.چون چنين است،ميان علما نزاع درگرفته كه آيا ظهور مفهوم اقوى است از ظهور عام و مقدم بر اوست(كما عليه البعض)يا اينكه ظهور عام اقوى است و او مقدم است(كما عليه البعض)يا اينكه هر دو ظهور مساوى‌اند و هيچ‌كدام مقدم نيست و كلام مجمل است(كما عليه البعض)يا اينكه معيار كلى ندارد بلكه به اختلاف موارد،مختلف است(كما عليه شيخنا الانصارى).

عقيدۀ مرحوم مظفر رحمه اللّه:ايشان(به پيروى از استادشان ميرزاى نايينى)مى‌فرمايد:به نظر ما خاص و لو مفهومى باشد،مقدم مى‌شود بر عام و لو منطوقى باشد و لازم نيست