كل افاده مى‌كند عموميت را به لحاظ كل اثنين اثنين.و اگر مدخولش جمع باشد(مثل:

اكرم جميع العلماء يا اكرم العلماء)باز ادات العموم(كه جميع يا جمع محلى به الف و لام باشد)افاده مى‌كند عموميت را به لحاظ كل جماعة جماعة.

پس عموم جمع با عموم مفرد فرق پيدا كرد به اينكه در عموم مفرد،استغراق به لحاظ كل فرد،فرد است.فيحصل الامتثال باكرام كل فرد جداگانه.

ولى در جمع،عموميت و استغراق به لحاظ مرتبه است.اى؛كل مرتبة مرتبة من مراتب الجمع فلا يحصل الامتثال باكرام شخص واحد.چنان‌كه عموم تثنيه با مفرد فرق است.

جناب مصنف،به پيروى از اكثريت علما،اين سخن را رد مى‌كند و مى‌فرمايد:

قياس نمودن عموم جمع به عموم تثنيه،مع الفارق است به جهت اينكه تثنيه،هم از جانب قلت و هم از جانب كثرت،محدود است به اينكه كمتر از دو تا نباشد و الا تثنيه نخواهد بود بلكه مفرد است؛و بيشتر از دو تا هم نباشد و الا جمع است و تثنيه نخواهد بود.

لذا عموم تثنيه هم،به لحاظ كل اثنين اثنين خواهد بود اما به خلاف جمع كه از ناحيۀ قلت محدود است به جهت اينكه اقل مراتب جمع،بنا بر قول مشهور،3 فرد است و بنا بر قول جمعى،2 فرد است و بر كمتر از آن،جمع اطلاق نمى‌شود لكن از جانب كثرت حد و مرز ندارد،اگر اين جمع در خارج هزار فرد داشته باشد،تمام اين‌ها يك مرتبه از مراتب جمع است كه جمع همه را يكجا شامل است نه اينكه ما به تعداد هر فردى مرتبه درست كنيم.

و معناى عموميت و استغراق در جمع اين است كه:به مرتبۀ دانيه و حد اقل اكتفا نكن،بلكه تا آخر افراد برو و همه را اكرام كن.همان‌طور كه در مفرد معناى عموميت اين بود.پس،از ناحيۀ استغراق و شمول،ما بين مفرد و جمع فرق نيست.مفرد هم،كل فردفرد است جمع هم عموميتش به لحاظ كل فردفرد است.

آرى،يك تفاوت ما بين جمع و مفرد هست كه آن‌هم از محل بحث خارج است و آن اين است كه:اگر مفرد دلالت بر استغراق نداشت،شامل يك فرد مى‌شود و به همان