باب سوم:نواهى

باب سوم از ابواب هفت‌گانۀ مباحث الفاظ،باب نواهى است.در اين باب جمعا پنج بحث داريم كه به ترتيب مطرح مى‌شوند.

1.ماده نهى

بحث اول مربوط است به مادۀ نهى:ن،ه‌،ى.در اين رابطه چند مطلب را ذكر مى‌كنيم:

الف.معناى كلمۀ نهى:قدماى اصوليان،نهى را به معناى طلب ترك معنا مى‌كردند در مقابل مادۀ امر كه به معناى طلب فعل است و لذا در كتاب‌ها معنا مى‌كردند كه بايد اين كار را ترك كنى.

و لكن متأخرين اصوليان،نهى را به معناى زجر و ردع از فعل مى‌گيرند و مى‌گويند نهى«نبايد به جا آورى»است نه اينكه بايد به جا نياورى.

و به نظر متأخرين،تفسير قدما،از باب تفسير الشىء بلازمه است نه تفسير الشىء بمعناه المطابقى.

دليل مطلب اين است كه نهى از يك مصلحت لزومى در ترك عمل ناشى نمى‌شود تا بگويد مفاد نهى،طلب ترك است بلكه ناشى از يك مفسدۀ لزومى در فعل آن شىء است كه چون انجام اين عمل،مفسدۀ لازم الترك دارد لذا مولى نهى مى‌كند يعنى زجر و ردع مى‌كند و بازمى‌دارد از انجام عمل و طلب ترك تبعى است،يعنى اولا و بالذات فعل مبغوض مولى است و مفسده دارد لذا از آن زجر مى‌كند،ثانيا و بالعرض ترك عمل هم مطلوب مى‌شود نه اينكه ابتدائا مطلوب مولى ترك باشد و اراده كند ترك را.