حبیبی (محمود)، مرکز اسناد تخصصی فنی و مهندسی

نویسنده (ها) : مریم میرزایی

آخرین بروز رسانی : پنج شنبه 21 آذر 1398

حبیبی (محمود)، مرکز اسناد تخصصی فنی و مهندسی \ markaz-e asnād-e taxassosī-ye fannī va mohandesī-ye mahmūd-e habībī\ ، سابقاً کتابخانه‌ای واقع در خیابان ولیعصر و در محدودۀ محلۀ باغ‌فردوس شمیران. این کتابخانه در 1370 ش توسط شهرداری تهران به‌منظور تهیۀ منابع اطلاعاتی، نقشه‌ها و گزارشهای فنی پروژه‌های عمرانی شهرداری، و باعنوان «کتابخانۀ تخصصی معماری و شهرسازی» آغاز بـه کار کرد و در تابستان 1383 ش بـه پاس خدمـات مهنـدس محمـود حبیبی ــ مدیرکـل سابق شهرسازی و معمـاری شهرداری تهران ــ به نـام او نـام‌گذاری شد. یکی از خدمات ارزشمند محمود حبیبی، گردآوری و تدوین ضوابط و مقررات شهرسازی بود که برای نخستین‌بار در تاریخ شهرسازی ایران به نام ضوابط ملاک عمل در 4 جلد چاپ و منتشر شده است.
ساختمان این کتابخانه منزل مسکونی اسفندیار یگانگی از خانواده‌های سرشناس زردشتیان تهران بوده است که هم‌زمان با گسترش مدرنیسم در معماری ایران توسط وارطان هوانسیان طراحی شده است.
این بنا در زمین وسیعی جای دارد که از شمال به پمپ بنزین قلمستان و خیابان ولیعصر، از غرب به ساختمان آجری، و از جنوب و غرب به پارک قلمستان می‌رسد. در اطراف این بنا دیواری وجود ندارد، به‌نحوی که ساختمان کتابخانه و ایستگاه پمپ بنزین بدون هیچ مرزی هم‌جوارند. بافت این منطقه به‌جز واحدهای تجارتی اطراف خیابان ولیعصر بیشتر مسکونی است. ساختمان کتابخانه دو طبقه دارد و حجمهای مربع، مستطیل و دایره‌ای‌شکل به‌کار رفته در نمای کلی ساختمان، به‌خوبی نمایان است.
در جلو ورودی عمارت در ضلع شمال غربی ساختمان که کمی عقب‌تر قرارگرفته است، فضایی مسقف با دو ستون بلند قرار دارد. پس از ورود به ساختمان دو دسته پلکان وجود دارد که دسته‌ای به شکل نیم‌دایره‌اند و به طبقۀ اول راه دارند و دستۀ دیگر که مستقیم‌اند و در میان آنها قرار گرفته‌اند، به زیرزمین می‌رسند.
پیش از مرمتی که در 1374 ش در این ساختمان انجام گرفت، پلکان میانی وجود نداشت و عمارت فقط دارای پلکان نیم‌دایره‌ای بود که از پلکان شرقی به طبقۀ اول، و از پلکان غربی، به زیرزمین دسترسی داشت.
در دوران استفادۀ مسکونی از بنا، سالن و اتاق خوابها در طبقۀ اول، و اتاق نشیمن، آبدارخانه و سرویسهای بهداشتی در زیرزمین واقع شده بودند، اما هم‌اکنون، به‌علت تغییر کاربری، تیغۀ دیوارهای طبقۀ اول برداشته شده است و از این طبقه به‌عنوان سالن مطالعه و مخزن کتاب استفاده می‌شود. طبقۀ پایین نیز به فضاهایی چون مخزن پایان‌نامه‌ها، اسکن، فتوکپی، محل استراحت کارکنان و آبدارخانه اختصاص یافته است.
در مرمتی که در 1374 ش در این ساختمان انجام گرفت، قسمتهایی به بنا اضافه شد؛ ازجمله رواقی نیم‌دایره‌ای در بخش جنوبی زیرزمین و فضایی در بخش شرقی که سرویسهای بهداشتی در آن قرار دارند. با احداث این رواق که به‌شکل گودال باغچه طراحی شده است، این طبقه از لحاظ نورگیری در وضعیت بهتری قرار گرفت، چرا که پیش از آن، نیمی از این طبقه در خاک بوده است و به همین علت نورگیرهای زیرزمین بسیار کوچک و محدود بودند. با احداث این رواق، در دسترسیهای جنبی بنا نیز تغییراتی داده شد. در جریان این مرمت آب‌انباری قدیمی در نزدیکی بنا کشف شد که در حال حاضر، مخزن کتابخانه است.
پس از این تغییرات و با توسعۀ منابع و امکانات، در 1376 ش، فعالیت مرکز اسناد فنی ـ مهندسی شهرداری تهران با ارائۀ خدمات به دانشجویان و کارشناسان معماری و پذیرش اعضا گسترش یافت. پایگاه اطلاعاتی مرکز اسناد تخصصی فنی و مهندسی و آرشیو سازمان مشاور دربردارندۀ 207‘ 157 مدرک شامل نقشه، گزارش پرونده‌های عمرانی و فنی، کتاب، لوح فشردۀ پروژه‌های عمرانی، مقالات نشریات تخصصی و سمینارها، رزومه، نرم‌افزارهای تخصصی و پایان‌نامه است. در مرداد 1391، مرکز اسناد تخصصی فنی و مهندسی محمود حبیبی از این ساختمان برچیده شد و کتابخانۀ باهنر (ه‌ م) از محوطۀ باغ‌فردوس به ساختمان آن منتقل شد.

مریم میرزایی