آرتولده

آرْتِوِلْده [ārtevelde]، یاکوب وان (ح 1295- 345م/694-746ق)، رهبر فلانْدْری که نقش عمده‌ای در نخستین مرحلۀ جنگهای 100 ساله (1337-1453م) بین فرانسه و انگلستان داشت. او که با فرماندهان دیگر از 1338م بر خِنْت (در بلژیک فعلی) حکومت می‌کرد، فلاندریها را با ادوارد سوم، شاه انگلستان برضد فرانسه و کنتِ فلاندر متحد ساخت. او مقام فرماندهی خود را تا 7 سال بعد حفظ کرد و سپس در شورشی کشته شد.

با وخیم شدن روابط میان انگلستان و فرانسه در دهۀ 1330م، تنش میان لوئی اول، کنت فلاندر و شهرهای فلاندر بالا گرفت. لوئی که خراجگزار فیلیپ ششم، شاه فرانسه بود، از این کشور جانبداری کرد و کوشید فلاندریها را با خود همراه کند، اما آنان برای صنایع بافندگی خود نیازمند پشم انگلیسی بودند و بنابراین نمی‌توانستند پیشنهاد اتحاد ادوارد سوم را رد کنند.
در آن زمان آرتولده در مقام یک رهبر ظاهر شد. در اوایل سال 1338م، مردم خنت تحت رهبری او بی‌طرفی اعلام کردند. شهرهای مهم بروژ و ایپْر هم از آنان پیروی کردند. فرانسه ناچار به تسلیم شد و امر حیاتی تجارت با انگلستان محفوظ ماند.
فلاندر تنها دو سال بی‌طرف ماند؛ در آغاز سال 1340م به انگلستان پیوست و از آن پس با دستیابی به مزایای اقتصادی بیشتر، از ادوارد سوم در بازپس گرفتن برخی مناطق فلاندر که در تصرف فرانسه بود، قول مساعدت گرفت. شاه انگلستان برای قانونی جلوه دادن کارش، احتمالاً به توصیۀ آرتولده، خود را در خنت شاه فرانسه خواند. ادوارد در نزدیکی بندر فلاندری اسْلویْس بر ناوگان فرانسه پیروز شد و سپس با آرتولده شهر فرانسوی تورْنه را در محاصره گرفت.
کنت فلاندر برخلاف مردم خود، به هواداری از فرانسه جنگید و فلاندریان به رهبری آرتولده از اطاعت او سرپیچیدند. وقتی پس از محاصرۀ تورنه‌ آتش‌بس اعلام شد، کنت به فلاندر بازگشت، ولی زیر سلطۀ شورایی قرار گرفته بود که بیشتر اعضایش پشتیبان آرتولده بودند. وقتی لوئی برای نجات جان خود فرار کرد، آرتولده خویشاوند ثروتمند او، سیمون وان میرابِلو را به مقام نایب‌السلطنه برگزید. نام وان آرتولده در هیچ سند رسمی‌ای دیده نمی‌شود، ولی مکاتبات ادوارد سوم نشان می‌دهد که قدرت در دست آرتولده بوده است. او نفوذ خود را مرهون پشتیبانی شهرهای بزرگی بود که حامی منافعشان بود و در صورت لزوم، منافع شهرهای کوچک و جوامع روستایی را فدای این منظور می‌کرد.
آرتولده تا آغاز سال 1343م موقعیت بلامنازعش را حفظ کرد، تا اینکه تلاشهای موفق و ناموفقی برضد او صورت گرفت. کشمکش میان بافندگان و نمدمالان به موازنۀ طبقاتی پایان داد و اقتدار آرتولده از میان رفت. او مقام سرفرماندهی را از دست داد، ولی اعتماد ادوارد سوم را همچنان حفظ کرد و این امر به ضرر او تمام شد. در 1345م، ادوارد به منظور مذاکره با نمایندگان خنت برای ادامۀ اتحاد به اسلویس آمد. همکاران وان آرتولده که او را بیش از حد سازشکار می‌دانستند، با او به نزاع برخاستند و وی به هنگام بازگشت به زادگاهش، در جریان شورشی کشته شد. (100)