استوکس

اِستوکس \ [e]stuks\ (در یونانی به معنی نفرت‌انگیز)، یا آخِرُن، رودی در جهان مردگان یا جهان زیرین (هادِس)، که به باور یونانیان و رومیان‌باستان، ارواح درگذشتگان در سفرشان از جهان زندگان بدانجا، می‌بایست از آن بگذرند. به باور آنان، استوکس، که مرز قلمرو هادس را مشخص می‌کرد و رود اصلی جهان زیرین به‌شمار می‌رفت، هفت بار پیرامون هادس می‌گشت. گذشتن از این رود «منفور» باید به وسیلۀ قایقِ قایق‌ران پیر و دیوسیرتی به نام خارُن انجام می‌شد و او هیچ‌کس را بی‌ دریافت دستمزد از آن نمی‌گذراند؛ از این‌رو، یونانیان و رومیان، پیش ‌از خاک‌سپاری، سکه‌ای در دهان مرده می‌گذاشتند.
استوکس نام یک پری رودخانه‌ای نیز بود که تشخص این رود انگاشته می‌شد و باور بر آن بود که در غاری در ورودیِ هادس اقامت دارد. خدایان جدی‌ترین سوگندهای خود را به او یا به آبهای او می‌خوردند و چنین سوگندی هرگز نباید شکسته می‌شد. این پری دخترِ اُکِئانوس و تِثوس بود. بنابر داستانهای پَساهُمری، تثوس کوشید که آخیلوس (آشیل) را با فرو بردن در رود استوکس، نامیرا کند، ولی چون نوزاد را از پاشنه گرفته بود، آخیلوس تنها از همین ناحیه آسیب‌پذیر باقی ماند.
رودی واقعی هم به این نام در شمال آرکادیا جریان دارد که امروزه ماورُنِری (در یونانی به معنی آب سیاه) خوانده می‌شود. این رود از صخره‌ای به ارتفاع 183متر فرومی‌ریزد و در دره‌ای ژرف روان می‌شود. یونانیان باستان باور داشتند که آب آن سمی است و هر ظرفی در آن فروبرده شود، حل می‌شود، مگر اینکه از سُم اسب ساخته شده باشد. دست‌کم از زمان هُمر، این رود با جهان زیرین مرتبط انگاشته، و پنداشته می‌شد که «سایه‌های مردگان» باید از آن بگذرند تا به اقامتگاه همیشگی خود برسند.

مآخذ

CE, 6th edition;
Collier's Encyclopedia, ed. E. Friedman & W. D. Halsey, London/ New York, 1986;
EA, 2006 (under «Styx», «Achilles»);
EB, 1989 (under «Sacred Rites and Ceremonies»), 2008;
Encyclopedia International, Grolier Inc., New York etc., 1974;
Funk & Wagnalls New Encyclopedia , ed. J. L. Morse et al., New York, 1973;
ME , 2005.
بخش ادیان، اساطیر و عرفان