استوارت، گیلبرت

اِستوارت \ [e]stu[v]ārt\ ، گیلبِرت چارلز (1755- 1828م/ 1169-1243ق)، نقاش آمریکایی. او که یکی از تک‌چهره‌پردازان بزرگ زمان خویش، و آفرینندۀ اسلوب ویژۀ آمریکایی در تک‌چهره‌پردازی (نقاشی پُرتره) بود، بیشتر به‌سبب نقاشیهایش از چهرۀ جرج واشینگتن، نخستین رئیس‌جمهور آمریکا، شناخته می‌شود.
استوارت در نورث کینگزتاون در ایالت رود آیلند زاده شد، اما در شهر نیوپورت، در نزدیکی زادگاهش، پرورش یافت و مقدمات نقاشی را نیز همان‌جا آموخت. او که از همان آغاز، استعداد خود را در نقاشی آشکار ساخته بود، شاگرد کازمو اَلِگزاندِر ــ نقاش اسکاتلندی ــ شد که به نیوپورت سفر کرده بود، و در اوایل دهۀ 1770م به همراه او به ادینبورگ (ادینبره) در اسکاتلند رفت. او پس از مرگ الگزاندر در 1773م به آمریکا بازگشت. در 1775م به لندن رفت و به کارگاه هُنری بِنجِمین وِست، نقاش آمریکایی، راه یافت و حدود 5 سال با او همکاری کرد؛ اما اسلوب پختۀ او از تامِس گِینزبِرو و سِر جاشوا رِنِلدز، تک‌چهره‌پردازان انگلیسی، بیشتر متأثر است تا از وست.
استوارت در 1782م کارگاه نقاشی خود را در لندن برپا کرد و موفقیت چشمگیری یافت، چنان‌که سفارشهایی برای نقاشی چهرۀ برخی از سرشناس‌ترین اشراف انگلستان دریافت کرد. او چندین‌بار آثار خود را در فرهنگستان سلطنتی هنر لندن نیز به نمایش گذاشت و با استقبال روبه‌رو شد. با این همه، سهل‌انگاری و ولخرجی او سبب می‌شد که همواره بدهکار باشد. او برای رهایی از دست طلبکاران، در 1787م به دابلین در ایرلند رفت و 6 سال آنجا ماند. در آنجا نیز از نظر هنری با موفقیت، ولی از نظر مالی با شکست روبه‌رو شد.
استوارت در 1793م به آمریکا بازگشت و چندی نگذشت که سرآمد تک‌چهره‌پردازان آن کشور شد. او اندک‌زمانی در شهر نیویورک زیست، سپس به فیلادلفیا رفت و حدود 12 سال در آنجا ماند، و پس از زندگی در چند شهر دیگر، در 1805م برای همیشه در بوستُن اقامت گزید.
آثار استوارت را معاصرانش می‌ستودند و منتقدان امروزی هم بر این داوری مُهر تأیید زده‌اند، به‌ویژه تکنیک نقاشی، رنگهای درخشان و نفوذ عمیق روانی آثار او را تحسین کرده‌اند. در میان نزدیک به هزار تک‌چهره‌ای که از او بر جا مانده، بی‌گمان شناخته‌شده‌ترین آنها نقاشیهایی است که از چهرۀ جرج واشینگتن کشیده است. او در اصل، سه نقاشی از روی مدل واقعی کشید، اما بیش از 100 کپی از روی این سه نقاشی در کارگاه هنری او کشیده شد. این سه تابلو عبارت‌اند از: 1. پرترۀ نیم‌تنه، معروف به وُن (1795م)، که دست‌کم 15 کپی از آن موجود است و یکی از آنها در نگارخانۀ ملی هنر در شهر واشینگتن نگهداری می‌شود؛ 2. پرترۀ تمام‌قد، معروف به لَنزداون (1796م)، که برای مارکوئیس آو لنزداون کشیده شد و اصل آن در فرهنگستان هنرهای زیبای پنسیلوانیا قرار دارد؛ 3. پرترۀ ناتمام، که تنها سر آن نقاشی شده است، موسوم به آتِنایوم (1796م)، و اصل آن به‌طور مشترک متعلق به نگارخانۀ ملی پرتره در شهر واشینگتن و موزۀ هنرهای زیبای بوستن است. پرترۀ آتنایوم مشهورترین اثر استوارت، و شناخته‌شده‌ترین نقاشی از چهرۀ جرج واشینگتن به‌شمار می‌رود و بر اسکناسهای یک دلاری ایالات متحدۀ آمریکا نیز نقش شده است. بیش از 60 کپی از این اثر در کارگاه نقاشی استوارت کشیده شد.

استوارت پرتره‌های مشهور دیگری نیز ساخته است، برای نمونه، از جان اَدِمز، تامِس جِفِرسِن و جِیمز مَدیسِن، رئیسان‌جمهور آمریکا، و جرج سوم و جرج چهارم، پادشاهان بریتانیا، و نیز تک‌چهرۀ خانمِ آقای ریچارد یِیتس (1793-1794م؛ نگارخانۀ هنری ملی، شهر واشینگتن). استوارت رسماً شاگردی نداشت، ولی شیوۀ کارش بر تک‌چهره‌پردازان نسل بعد تأثیری ژرف نهاد.

مآخذ

BBEA;
CE, 6th edition;
EA, 2006;
EB, 1986, 2008;
ME, 2008;
OCA.
بخش هنر و معماری جهان