آسامبلاژ

آسامْبْلاژ [āsāmblāž] (جفت و جور کاری هنری)، اثری به وجود آمده از اشیاء دم‌دستی زندگی روزانه که با ترکیب‌بندی هنری کنار هم قرار گرفته باشند. گرچه هر شیء غیرهنری، مانند قطعۀ طناب یا بریدۀ روزنامه، چون در متن سراسری اثر جایگزین شود، معنایی زیبایی‌شناختی یا نمادین می‌یابد، اما در عین حال، هویت آغازین خود را کلاً از دست نمی‌دهد. اصطلاح آسامبلاژ چنان‌که در دهۀ 1950م توسط ژان دو بوفه، نقاش فرانسوی به کار رفت، شامل انواع ساخته‌ها یا اشیاء مستوی (دو بعدی) و سه بعدی می‌شود. گرچه آثار هنری مرکب از مواد گوناگون مشترکاً در بسیاری از فرهنگها متداول بوده است، اصطلاح آسامبلاژ اختصاصاً به قالب معینی اطلاق می‌شود که از درون نهضتهای فکری و هنریِ پا گرفته از آغاز سدۀ 20م، پدید آمد. خلق این‌گونه آثار از آن هنگام شروع شد که پابلو پیکاسو و ژرژ براک در حدود سالهای 1911-1912م اسلوب کُلاژ (وصله چسبانی) را در نقاشیهای کوبیستی خود وارد کردند و نیز همان زمان بود که فوتوریستهایی چون اومبِرتو بُتچُنی و فیلیپّو تومّازو مارینِتّی آسامبلاژهای پیکره‌ای خود را به وجود آوردند. یکی از نخستین نمونه‌های نام بردنی، نقاشی «نقش اشیاء با حصیر صندلی» (1911-1912م)، اثر پیکاسو ست که در آن، قطعه‌ای پارچۀ مشمع همراه با طرحی تقلیدی از حصیر صندلی بر سطح نقاشی چسبانده شده، و طنابی کشیده شده به دور تصویر، قاب آن را تشکیل داده است.

نهضتهای هنری بعدی چون دادائیسم و سوررئالیسم به امکانات بیشتری در شیوۀ آسلامباژ دست یافتند. از جمله مارسل دوشان «ساخته و آماده‌ها» و «اشیاء سر راهی» خود را از ترکیب مصنوعات کارخانه‌ای و مواد طبیعی به وجود آورد، اما او ساخته‌هایش را تنها با افزودن نوشته‌ای، یا قرار دادن آنها در نمایشگاهی، به پایۀ آثار هنری ارتقا داد. مارسل دوشان در یکی از پرده‌هایش با نقاشی خود، پارگی دیدْفریبی به تجسم درآورد و سپس با چند سنجاق قفلی واقعی آن پارگی را بخیه زد و بدین‌گونه، مسئلۀ بازنمایی و واقعیت در عالم هنر را بیان کرد.
سوررئالیستهای دیگری چون ماکس اِرنْست برای ایجاد آسامبلاژهای نمادین یا رمزگونه، موادی به کار می‌بردند که القاگر تصاویری شهوت‌انگیز و تخیل‌آفرین بود. در 1961م برپایی نمایشگاهی در موزۀ هنر معاصر نیویورک، آسامبلاژ را چون هنری رایج در آمریکا و اروپا تأیید کرد. از میان هنرمندان این شیوه در اواخر دهۀ 1970م لویز نِوِلسِن و رابرت راوشِنبِرگ را می‌توان نام برد.
از آنجا که آسامبلاژ با نقض مفهوم سطح تصویر از راه به‌کارگیری مواد و اجسام سه‌بعدی و غیرهنری، تمایز سنتی میان نقاشی و پیکره‌سازی را به تیرگی کشاند، می‌توان قالب هنر نامبرده را عامل تحولی عمده در تاریخ هنر تلقی کرد. باید افزود که آسامبلاژ در نقش تاریخی هنرمند به عنوان آفرینندۀ آثاری ارزشمند و پایدار تردید ایجاد کرده است. (119)