ازپ

اِزُپ [ezop] (در یونانی: آیسُپُس)، نامی که از دیرباز بر نویسندۀ مجموعه‌ای از افسانه‌های یونانی اطلاق شده است و می‌توان او را قطعاً شخصیتی افسانه‌ای دانست. در عهد باستان برای واقعی قلمداد کردن شخصیت او تلاشهای فراوانی شد. هرودُت، مورخ سدۀ 5ق‌م معتقد بود که ازپ برده‌ای بوده که یک سده پیش از او می‌زیسته است، و پلوتارک در سدۀ 1م او را مشاور کرِزوس، پادشاه لیدیا در سدۀ 6ق‌م می‌شمرد.
ازپ به یک روایت اهل تراکیه بود و در روایاتی متأخرتر اهل فریگیا خوانده شده است. بنابر زندگی‌نامه‌ای مصری از سدۀ 1م، وی برده‌ای در جزیرۀ سامُس بود که توانست آزادی خود را به دست آورد؛ سپس به عنوان پاسخگوی چیستانها در دربار شاه لوکورگوس به بابِل رفت و سرانجام در دِلفی جان سپرد. احتمالاً ازپ فقط نامی بوده است که برای نسبت دادن افسانه‌های مربوط به حیوانات به مؤلفی برساخته شده، و از این‌رو «قصۀ ازپ» با «افسانه‌» مترادف گشته است. اهمیت این افسانه‌ها، بیش از آنکه در خود داستان باشد، در نکات اخلاقیِ نهفته در آنها ست.
نخستین مجموعۀ شناخته‌شده از افسانه‌های منسوب به ازپ را در سدۀ 4ق‌م دِمِتریوس فالِرِئوس عرضه کرد، اما این مجموعه تنها تا سدۀ 9م باقی ماند. مجموعۀ متعلق به فایدْروس که در سدۀ 1م در رم به وجود آمد، بیشتر از مجموعه‌های دیگران بر افسانه‌های ازپ متکی بود.
احتمالاً از آنجا که داشتن مجموعه‌ای از قصه‌ها برای سخنرانان مفید بود، داستانهای ازپ به صورت نوشته نگهداری می‌شده است.
تا زمان فایدروس مجموعۀ قصه‌های ازپ به منزلۀ نوشتۀ ادبیِ به هم پیوسته‌ای تلقی نمی‌شد. نحوۀ برخورد فایدروس با این افسانه‌ها بر شیوۀ به کارگیری آنها از سوی نویسندگان بعدی، به ویژه ژان دو لافُنتِن، شاعر و افسانه‌سرای فرانسوی سدۀ 17م تأثیر بسزایی داشت. (131)