ارنبرگ

اِرِنْبِرْگ [erenberg]، کریستیان گُتْفرید (1795-1876م/ 1209-1293ق)، زیست‌شناس آلمانی، متخصص کار با میکروسکوپ، کاشف علمی و بنیان‌گذار دیرین‌شناسی میکروسکوپی (مطالعۀ سنگوارۀ ریزسازواره‌ها).

ارنبرگ در دانشگاه برلین تحصیل کرد، مدرک دکتری پزشکی خود را در 1818م از آن دانشگاه گرفت و در تمامی عمر با آنجا همکاری داشت. او از 1820 تا 1825م عضو هیئت علمی فرستاده به مصر، لیبی، سودان و دریای سرخ زیرنظر دانشگاه و فرهنگستان علوم پروس بود. ارنبرگ که تنها بازماندۀ هیئت بود، حدود 34 هزار نمونۀ جانوری و 46 هزار نمونۀ گیاهی‌جمع‌آوری کرد ودر 1829م همراه‌ باآلکساندر فون‌ هومبُلت در هیئتی فرستـاده بـه آسیـای‌مرکـزی و سیبری ــ ‌که تزار نیکلای اول هزینۀ ‌آن را متقبل شده‌ بود ــ شرکت کرد.
ارنبرگ بسیاری از گیاهان، جانوران و ریزساز‌واره‌های زمینی و دریایی جمع‌آوری شده در این سفرها را شناسایی و رده‌بندی کرد. او ثابت کرد که قارچها از هاگ به وجود می‌آیند و تولید مثل جنسی کپکها و قارچهای کلاهدار را نشان داد. او نخستین کسی بود که کالبدشناسی، طرز رشد و چرخۀ حیات مرجانها را به دقت مطالعه کرد و عامل فسفرسانی دریارا وجود ریزسازواره‌های پلانکتونی دانست. او محتویات میکروسکوپی ریزسازواره‌های سنگواره‌ای سازندهای مختلف زمین‌شناختی را کشف کرد و نشان داد که برخی لایه‌های صخره‌ای از این‌گونه سنگواره‌های تک‌سلولی تشکیل شده‌اند.
ارنبرگ این دیدگاه را تا آنجا پیش برد که همۀ جانوران، از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین آنها، دستگاههای اندامی کامل مثل عضلات و اندامهای جنسی و معده‌ دارند. او به مفهوم «سازواره‌های کامل» اعتقاد داشت (بعداً فِلیکس دوژارْدَن این نظر را رد کرد).
ارنبرگ نظریۀ زایش خود به خودی را رد کرد و نشان داد که شیوۀ ترتیب سنتی جانوران به صورت مجموعۀ «ساده تا پیچیده» نادرست است. او با اعتقاد به اینکه «یک گونۀ آرمانی» را می‌توان به همۀ حیوانات تعمیم داد، سعی کرد نظام رده بندی جامعی تدوین کند که در آن رفتار اجتماعی به عنوان معیاری با اهمیت به کار می‌رفت، ولی انسان را به دلیل هوشمندی از دیگر جانداران جدا کرد. (113)