افترا

افترا \efterā\، واژه‌ای قرآنی كه‌ در معارف‌ گوناگون‌ اسلامی به‌ كار رفته‌، و از آن‌ نسبت‌ دروغ‌ اراده‌ شده‌ است‌.
اين‌ واژه‌ در قرآن‌ كريم‌ دهها بار به‌شكلهای مصدری، فعلی و اسمی آمده‌، و مراد از آن‌، دروغ‌پردازی و نسبت‌دادن‌ امری برساخته‌ و دروغين‌ به‌ خداوند است‌. واژۀ افترا گاه‌ تنها به‌ كار رفته،‌ و گاه‌ با واژه‌هايی چون‌ كذب‌، بهتان‌، اِفك‌ و اِثم‌ همراه‌ است‌ و در موارد متعددی نيز با واژه‌های كذب‌ و ظلم،‌ يك‌ حوزۀ معنايی را تشكیل داده است (مثلاً انعام‌ / 6 / 21، 93، 144).
افترا يكی از رذايل‌ اخلاقی است‌ كه‌ در قرآن‌ كريم‌ و روايات‌، سخت‌ نكوهش شده‌، و از بزرگ‌ترين‌ و زشت‌ترين‌ گناهان‌ به‌ شمار رفته‌ است‌. اين‌ صفت‌ همچنین از ويژگيهای بارز مشركان‌، كافران‌ و تكذيب‌كنندگان‌ خداوند و رسالت‌ پيامبر (ص‌) ذکر‌ شده‌ است‌.
در قرآن‌ كريم‌، افترا از اقسام‌ دروغ‌ شمرده شده‌ است‌ (نحل‌ / 16 / 105؛ هود / 11 / 18). طبرسی كه‌ درصدد بود‌ ميان‌ كذب‌ و افترا تفاوتی قائل‌ شود، بر آن‌ بود‌ كه‌ سخن‌ دروغ‌ گاه‌ ساختۀ خودِ فرد است‌ و گاه‌ به‌ پيروی از ديگری؛ ولی افترا دروغی است‌ كه‌ همواره‌ انسان‌ از پيش‌ خود برمی‌سازد (3 / 157). از كاربردهای قرآنی، تفاوت‌ ديگری ميان‌ دروغ‌ و افترا می‌توان‌ برداشت كرد؛ در قرآن، دروغ‌ گاهی به‌صورت‌ انكار صريح‌ رسالت‌ پيامبران‌ نمود پيدا می‌كند كه‌ از آن‌ با واژۀ «تكذيب‌» تعبير می‌شود و گاه‌ اموری ساختگی به‌ خداوند نسبت‌ داده‌ می‌شود كه‌ آن‌ را «افترا» می‌خوانند (نك‌ : انعام‌ / 6 / 93؛ نيز ايزوتسو، 124-125).

مآخذ

ايزوتسو، توشيهيكو، سـاختمان‌ معنـايی مفـاهيم‌ اخلاقی ـ دينی در قرآن‌، ترجمۀ فريدون‌ بدره‌ای، تهران‌، 1360 ش‌؛
طبرسی، فضل‌، مجمع‌ البيان‌، صيدا، 1355 ق؛
قرآن‌ كريم‌.

احمد بادكوبۀ هزاوه‌ (دبا)