اردبیلی

اَرْدَبیلی [ardabīlī]، محمـد بـن علی (د 1101ق/ 1690م)، رجال‌شناس شهیر امامی. اصل وی از اردبیل بود، ولی خود در نجف و کربلا اقامت داشت. مهم‌ترین استاد وی جعفر بن عبدالله بن ابراهیم کمره‌ای بوده است.
اهمیت وی به‌سبب تألیف کتاب جامع الرواة در موضوع رجال امامیه است. وی در مقدمۀ کتاب خود (1/3-6) کوشیده است که احوال راویان را بر اساس شناخت طبقۀ روایی هریک از آنان بررسی کند. در واقع جامع الرواة همچون شرحی بر کتاب تلخیص المقال استرابادی، همراه با اضافاتی از کتابهای دیگر، به‌ویژه الفهرست منتجب‌الدین است. همچنین اردبیلی در این کتاب به ذکر برخی علمای متأخر شیعه پرداخته است.
تاریخچۀ تألیفات رجال‌شناسی نشان می‌دهد که پس از عصر شیخ طوسی و نجاشی، گرچه رجال کبیر استرابادی (منهج المقال) و نیز نقد الرجال تفرشی نوشته شد، اما هیچ‌کدام به اندازۀ جامع الرواة مرجع فقها نبودند.
اردبیلی کتاب دیگری نیز در رجال با عنوان تصحیح الاسانید نوشته بود که خلاصه‌ای از آن را در انتهای کتاب جامع الرواة خود آورده است.*

مآخذ

آقابزرگ، الذریعة؛
همو، طبقات اعلام الشیعة، قرن 12ق، به کوشش علینقی منزوی، تهران، 1372ش؛
اردبیلی، محمد، جامع الرواة، بیروت، 1403ق/1983م؛
بروجردی، حسین، مقدمه بر جامع الرواة (نک‌ : هم‌ ، اردبیلی)؛
مجلسی، محمدباقر، اجازات الحدیث، به کوشش احمد حسینی، قم، 1410ق؛
مرکزی، خطی؛
نوری، حسین، «الفیض القدسی»، ضمن ج 102 بحارالانوار، بیروت، 1403ق/1983م.

بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث