افشار، مستوره

افشار \afšār\، مستوره (1268-1325 ش / 1889- 1946 م)، از پیش‌گامان آموزش زنان و احقاق حقوق آنان در ایران.
از محل تولد، کودکی و نوجوانی او اطلاعی در دست نیست. خانوادۀ پدری و مادری‌اش از حکام آذربایجان و متنفذ بودند؛ پدرش جمشید خان افشار (مجدالسلطنه) حاکم اورمیه، و مادرش دختر امامقلی میرزا، نوۀ فتحعلی‌ شاه، بود (بامداد، 49؛ پیرنیا، 73؛ نیز نک‌ : شیخ‌الاسلامی، 161). در جوانی، چند سالی را در تفلیس و استانبول گذراند و با زبانهای روسی، فرانسوی و ترکی استانبولی آشنا شد (پیرنیا، همانجا). پس ‌از بازگشت به ایران، فعالیتهای خود را در راه احقاق و برابری حقوق زنان آغاز کرد و در 1301 ش، عضو جمعیت نسوان وطن‌خواه (ه‌ م) شد که بنیادگذار و رئیس آن محترم اسکندری (ه‌ م) بود (منگنه، 7- 8؛ بامداد، 47؛ شیخ‌الاسلامی، همانجا).
مستوره افشار چندی پس ‌از تشکیل جمعیت نسوان وطن‌خواه ایران، به‌ پیشنهاد محترم اسکندری به عضویت هیئت‌مدیرۀ آن انتخاب گردید و از آن پس، جلسات جمعیت اغلب در منزل او تشکیل می‌شد. مستوره پس از مرگ محترم اسکندری در 1303 ش، نایب‌رئیس جمعیت نسوان وطن‌خواه ایران شد (هاشمی، 1؛ منگنه، 12). او با برپایی مجالس سخنرانی، تدریس در کلاسهای اکابر زنان که جمعیت برپا می‌داشت، و تشویق‌کردن خانواده‌ها برای فرستادن دخترانشان به مدارس دخترانه، در راه بیداری و آموزش زنان کوشید. در 1305 ش / 1926 م، به عضویت اتحادیۀ بین‌المللی زنان درآمد و همچنان به انتشار مقاله در روزنامه‌ها و به فعالیتهای اجتماعی‌اش ادامه داد (شیخ‌الاسلامی، 162؛ پیرنیا، همانجا؛ بامداد، 49-52؛ ساناساریان، 73). در دومین کنگرۀ زنان شرق (تهران، 1311 ش) با حضور نمایندگانی از کشورهای ترکیه، سوریه و مصر، و در مقام نایب‌رئیس کنگره، دربارۀ موقعیت و وضعیت زنان در ایران، ادامۀ تحصیل دختران در خارج کشور و فرصتهای شغلی آنان سخن گفت («مستوره ... »، 8؛ نفیسی، 171). مستوره افشار مدتی پیش ‌از مرگش بر اثر سرطان، سرپرست شیرخوارگاه شهرداری تهران بود (همو، 173).

مآخذ

بامداد، بدرالملوک، زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید، تهران، 1347 ش؛
پیرنیا، منصوره، سالار زنان ایران، مریلند، 1374 ش؛
ساناساریان، الیز، جنبش حقوق زنان در ایران، ترجمۀ نوشین احمدی خراسانی، تهران، 1384 ش؛
شیخ‌الاسلامی، پـری، زنـان روزنامه‌نگار، تهران، 1351 ش؛
«مستوره افشار، زنی پایدار، جسور و مشتاق»، سرمایه، تهران، 28 شهریور 1385، شم‌ 278؛
منگنه، نورالهدى، دیوان، تهران، 1335 ش؛
نفیسی، سعید، به روایت سعید نفیسی: خاطرات سیاسی، ادبی، جوانی، به‌ کوشش علیرضا اعتصام، تهران، 1381 ش؛
هاشمی حائری، «جمعیت نسوان وطن‌خواه ایران»، اطلاعات، تهران، 1311 ش، س 7، شم‌ 750‘1.

سارا یعقوب سفیانی