ارجنیکیدزه

اُرْجُنیکیدْزه [orjonīkīdze]، گریگوری کُنستـانتینُـویـچ، ملقب به سِرگو (1886- 1937م/1265- 1315ش)، رهبر کمونیستی که در صنعتی کردن اتحاد شوروی و کشاندن گرجستان به زیر سلطۀ این کشور نقش مهمی داشت.
ارجنیکیدزه در 1903م به جناح بلشویکی حزب سوسیال دمکرات کارگران روسیه پیوست و به سبب فعالیتی که در نهضت انقلابی داشت، عضو کمیتۀ مرکزی حزب شد (1912م)، ولی در آوریل 1912 برای سومین‌بار دستگیر شد. او فعالیتش را تنها پس از سقوط نظام امپراتوری روسیه (1917م) و بازگشت از تبعید سیبری از سرگرفت.
آن‌گاه ارجنیکیدزه عضو کمیتۀ اجرایی شورای پتروگراد (شورای انقلابی کارگران و سربازان که رقیب دولت موقت بود) و کمیتۀ حزب بلشویک شد. پس از اینکه بلشویکها قدرت را به دست گرفتند (اکتبر 1917) او کمیسر فوق‌العادۀ ناحیه اوکراین (1918م)، عضو کمیتۀ مرکزی حزب (1921م) و رئیس دفتر قفقاز در کمیتۀ مرکزی (1921م) شد. به رغم اعتراض لنین به روشهای ستمگرانۀ او که موردتأیید استالین بود و نیز مخالفت سازمانهای کمونیست محلی، ارجنیکیدزه به ارتش سرخ کمک کرد تا گرجستان را فتح کند و سپس گرجستان، ارمنستان و آذربایجان را در هم ادغام کرده، جمهوری فدرال ماوراء قفقاز را ایجاد کندکه با الحاق به روسیه، روسیۀ سفید و اوکراین، سرانجام اتحاد شوروی را تشکیل دادند (دسامبر 1922).
در جریان مبارزۀ درون‌حزبی دهۀ 1920م، ارجنیکیدزه همیشه از استالین پشتیبانی می‌کرد. هرچند او به سبب دشمنی لاوْرِنتی بِریا، رئیس پلیس مخفی ماوراء قفقاز ناچار شد در 1926م به قفقاز شمالی برود، با این حال در همان سال عضو جانشین دفتر سیاسی کمیتۀ مرکزی و رئیس کمیسیون مرکزی بازرسی حزب شد؛ این کمیسیون مسئول از میان بردن اختلافات میان اعضای حزب بود. او همچنین کمیسر رسیدگی به امور کارگران و دهقانان شد و در 1930م به عضویت کامل دفتر سیاسی درآمد.
ارجنیکیدزه با کمک به سازمان‌دهی طرح توسعۀ صنایع شوروی طی نخستین برنامۀ 5 ساله (1928- 1932م)، در 1932م کمیسر صنایع‌سنگین شد. در اواسط دهۀ 1930م با سیاست‌صنعتی استالین مخالفت ورزید و از حکومت تروریستی او ابراز ناخشنودی کرد. با اینکه مرگ ناگهانی او در 1937م طبیعی اعلام شد، بعدها نیکیتا خروشچف استالین را متهم کرد (1956م) که ارجنیکیدزه را به خودکشی واداشته است. (100)