اسکندر مودا

اسکنـدر مـودا \ eskandar mudā\ (998-1046ق/ 1590-1636م)، سلطان آچه (ه‌ م) از 1016 تا 1046ق/ 1607-1636م. در زمان فرمانروایی او، قلمرو آچه بیش از هر زمان دیگری گسترش یافت و این سرزمین به یکی از مراکز بازرگانی و نیز معارف اسلامی تبدیل شد.
اسکندر پس از تثبیت قدرتش، قلمرو دولت آچه را بر کرانه‌های خاوری و باختری جزیرۀ سوماترا گسترش داد و تقریباً تا انتهای جنوبی این جزیره را به تصرف درآورد. او با بهره‌گیری از ناوگان جنگی نیرومندش، بر شمال باختری مجمع‌الجزایر اندونزی تسلط یافت و حتى بیشتر فرمانروایان شبه‌جزیرۀ مالایا هم جزو دست‌نشاندگان وی بودند. در همین دوره، آچه به مرکزی مهم برای بازرگانی، به‌ویژه دادوستد ادویه، تبدیل شد و کشتیهای آچه‌ای تا هندوستان و حتى کرانه‌های دریای سرخ رفت‌وآمد داشتند. افزون بر بازرگانان محلی، بازرگانان ایرانی، هندی، حبشی، ترک، عرب و چینی نیز در آچه دادوستد می‌کردند. در این زمان، برخی نویسندگان برجستۀ مسلمان، ازجمله حمزه فَنسوری، شمس‌الدین داری پاسای و نورالدین بن علی الرانیری، در آچه ظهور کردند و این سرزمین گونه‌ای مرکزیت فرهنگی نیز در منطقه یافت. اسکندر موقعیت پرتغالیها را در مالاکا (مِلاکا) به‌سختی تهدید کرد، اما آنان، به یاری برخی فرمانروایان محلی، در 1629م ناوگان آچه را شکست دادند.
آچه به روزگار سلطنت اسکندر مودا به اوج عظمت و شکوفایی رسید و به‌عنوان یکی از کانونهای بازرگانی و علوم اسلامی شهرتی جهانی یافت؛ به همین سبب، پس از مرگ اسکندر به او لقب ماهکوتا عالَم (یعنی تاجِ جهان) دادند. دستگاه اداری و قضایی حکومت اسکندر مودا تبدیل به الگویی برای دیگر حکومتهای اسلامی منطقه شد. اما پس از مرگ او، و به‌ویژه با آمدن هلندیها، قدرت آچه رو به افول نهاد.

مآخذ

دانشنامۀ ایران و اسلام، به‌کوشش احسان یارشاطر، تهران، 1354-1357ش (ذیل آچه)؛
نیز:

EB, 2008;
ME, 2005 (under «Indonesia, Republic of»);
Tyurin, V. A., Achekhskaya Voyna, Moscow, 1970 (p. 18).
بخش تاریخ