ارهت

اَرْهَت [arhat] (در سنسکریت؛ در پالی: اَرَهَنت، به معنای «شایسته» یا «ارجمند»)، در دین بودایی، انسان کامل، یعنی کسی که به ماهیت حقیقی هستی بصیرت یافته، و به نیرْوانه (اشراق روحانی) رسیده است. ارهت خود را از بند خواهشها آزاد کرده است و دوباره زاده نخواهد شد.
در سنت تِهره واده، رسیدن به مقام ارهت هدف غایی هر بودایی به‌شمار آمده است. در متنهای پالی 4 مرحلۀ نیل به آن چنین وصف شده است: 1. مقام «وارد شونده به جریان»، یعنی نوکیش که با غالب شدن بر تردیدها و باورهای خطا دربارۀ بودا و تعلیمات(دهَمّه) و انجمن (سَنگهه) به دست می‌آید؛ 2. «یک‌بار بازگردنده» که تنها یک‌بار دیگر زاده خواهد شد، مقامی که فقط با از میان بردن شهـوت و خشم و پندار حـاصل می‌شود؛ 3. «نا ـ بازگردنده» که پس از مرگ، در بهشتی برتر به دنیا می‌آید و در آنجا ارهت می‌شود، مقامی که با غلبه بر خواهشهای حسی و بدخواهی، و نیز با دستاوردهای دو مرحلۀ پیشین حاصل می‌شود؛ 4. ارهت. آدمی، جز در اوضاع و احوالی استثنایی، تنها هنگامی می‌تواند ارهت شود که در صومعه به سر برد.
فرقۀ بودایی مَهایانه بر این اساس از آرمان ارهت انتقاد می‌کند که مقام بُدْهیسَتْوه هدف والاتری برای کمال است، چون یک بدهیستوه اگرچه شایستۀ رسیدن به اشراق است، عهد می‌کند که در چرخۀ باززاییها باقی بماند تا برای خیر دیگران کار کند. این اختلاف عقیده هنوز هم یکی از اساسی‌ترین تفاوتها میان سنتهای تهره واده و مهایانه است.
در چین، کره، ژاپن و تبت غالباً نقش ارهتها (در چینی: لُهان؛ در ژاپنی: راکان) در گروههای 16 (بعدها 18 یا حتى 500) نفری بر دیوار معبدها ترسیم می‌شد. این تصاویر معرف 16 مرید نزدیک بودا بودند که از سوی او مأمور شدند در جهان بمانند و تا آمدن بودای دیگری وارد نیروانه نشوند، تا متعلقات پرستش را برای مردم فراهم آورند. (100)