اسعد افندی

اسعـد افـنـدی \ asˀad-afandi\ ، محمـد (1096- 1166ق/ 1685- 1753م)، ادیب، شاعر و شیخ‌الاسلام حکومت‌ عثمانی. پدرش، ابواسحاق اسماعیل، و نیز برادرش هر دو شیخ‌الاسلام بودند (ثریا، 332؛ «دانشنامۀ زبان...»، ذیل «اسعد افندی»؛ EI 2، ذیل «اسعد افندی»).
اسعد افندی در گالاتا‌سرای به تدریس پرداخت (İA، ذیل «اسعد افندی») و در 1147ق به‌عنوان قاضی در مکه به کار گمارده شد. در 1150ق، هنگامی که قاضی عسکر آناتولی بود، در لشکرکشی به اتریش شرکت کرد و به سبب درایتی که از خود نشان داد، توانست در مذاکرات صلح شرکت کند و از امضاکنندگان قرارداد بلگراد باشد (EI 2، «دانشنامۀ زبان»، همان‌جاها). در 1161ق/ 1748م به مقام شیخ‌الاسلامی نایل آمد، اما در شعبان 1162 بر‌کنار، و به گالیپولی تبعید شد (ثریا، 333؛ EI 2، همان‌جا). در 1165ق، پس از بخشوده‌شدن از سوی سلطان محمود یکم (حک‌ : 1143-1167ق/ 1730-1754م)، به استانبول بازگشت و چندی بعد در همان‌جا درگذشت (بروسه‌لی، 238؛ İA، همان‌جا).
اسعد افندی دارای اشعاری به فارسی و عربی است («دانشنامۀ ترک»، ذیل «اسعد افندی»؛ «دانشنامۀ زبان»، همان‌جا). او در موسیقی نیز چیره‌دست بود (İA، «دانشنامۀ ترک»، همان‌جاها). از وی آثاری همچون لهجة اللغات، که واژه‌نامۀ ترکی به فارسی و عربی است، ترجمه و تفسیر آیة‌الکرسی و نیز دیوان اشعار بر جای مانده است (İA، «دانشنامۀ زبان»، همان‌جاها).

مآخذ

بروسه‌لی، محمدطاهر، عثمانلی مؤلفلری، استانبول، 1333ق، ج 1؛
ثریا، محمد، سجل عثمانی (تذکرۀ مشاهیر عثمانیه)، استانبول، 1308ق، ج 1؛
نیز:

EI 2;
İA;
Türk Ansiklopedisi, Ankara, 1968-1984;
Türk Dili ve Edebiyati Ansiklopedisi, Dergâh Yayınları, Istanbul, 1976- .
جلال خسروشاهی (دبا)