جولونبور

جولونْبور، مجموعه‌ای کوتاه و منظوم در مشاهدۀ بی‌وفایی دنیا، از تألیفات محمدباقر فرزند آقا میرزا آقابالا بنکدار متخلص به باقر. این کتاب در تاریخ ادبیات کودکان ایران (محمدی، 734)، جزو ادبیات مکتب‌خانه‌ای منظور شده است.
جولونبور که امروزه جُلُنْبُر / جُلُمْبُر تلفظ می‌شود، واژه‌ای عامیانه است و به این معانی به کار می‌رود: کسی که لباس کهنه و پاره‌پاره پوشیده است ( لغت‌نامه ... )، آدم ژنده‌پوش و ژولیده (معین)، آدم بی‌سر‌و‌پا و بدلباس، و همچنین لباس کهنه و زشت. شاید این واژه مخفف جل‌انبار باشد (داعی‌الاسلام).
کتاب جولونبور شامل 400 بیت است که در 1314 ق / 1896 م به رشتۀ نظم کشیده شده، و شاعر در پایان آن نوشته است: «این مختصری است از تألیفات اقل محمدباقر به حسب خواهش هم‌نشین مهربان مجنون جدایی، حدیقۀ جنان، مخزن رازهای ایام هجران، اعنی دل محزون این ناظم ناتوان، منتظم شد». این منظومه شامل یک قصیده (44بیت)، چند حکایت در قالب مثنوی، و یک تضمین با مضامین اخلاقی در حفظ زبان، ذم دنیا و دوری از آن، شب‌زنده‌داری، طهارت، آداب و اخلاق است. اشعار کتاب متوسط و نزدیک به فهم کودکان است، و همراه کردن مفاهیم اخلاقی با حکایت، جنبۀ درسی و مکتبی بودن آن را نشان می‌دهد.

مآخذ

داعی‌الاسلام، محمدعلی، فرهنگ نظام، حیدرآباد دکن، 1351 ق؛
لغت‌نامۀ دهخدا؛
محمدی، محمد‌هادی و زهره قایینی، تاریخ ادبیات کودکان ایران، تهران، 1380 ش، ج 4؛
معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، 1362 ش.

حسن ذوالفقاری