2. توحيد افعالى؛

3. توحيد حاكميّت.

توحيد در حاكميّت، نظام سياسى الهى مبتنى بر حاكميت الهى را نتيجه مى‌دهد.

توحيد ذاتى و صفاتى خداى متعال مستلزم توحيد افعالى است و توحيد افعالى خداى متعال مستلزم توحيد در حاكميّت الهى است و توحيد حاكميّت ذات حق‌تعالى، نظام سياسى الهى مبتنى بر حاكميّت الهى را نتيجه مى‌دهد.

اين تسلسل در استلزام، نياز به توضيح و تبيين دارد كه در ذيل- طى چند مطلب- به آن مى‌پردازيم:

الف: توحيد ذاتى و صفاتى خداوند

توحيد ذاتى و صفاتى خداى متعال به معناى نفى تعدّد و تبعّض در ذات خداى متعال است و در كلام و فلسفه با براهين قطعى به اثبات رسيده است. حاصل و نتيجه براهين دالّه بر توحيد ذاتى و صفاتى خداى متعال اين است كه: ذاتى كه منشأ همه كمالات وجودات است محال است عقلًا، تعدد و تبعّض‌پذير باشد. نتيجه قطعى اين تعددّ و تبعّض‌ناپذيرى، توحيد افعالى است.

ب: توحيد افعالى خداوند

توحيد افعالى بدين معناست كه هر فعل و حركت و ايجاد و وجودى بايد از ذات خداى متعال سرچشمه بگيرد. هر فاعلى در فعلى كه مى‌كند و هر مؤثرى در تأثير و اثرى كه از خود بروز مى‌دهد، متكى به خدا بوده و وجود و حركت و فعل و تأثير خود را وامدار خداى متعال است. بنابراين، فاعليت و مؤثريت هر مؤثر و فاعلى به فاعليت خداى واحد احد بر مى‌گردد و لذا فاعليت و فعل و تأثير نيز در جهان هستى، فاعليت و فعل و تأثير خداى واحد احد است. اين پندار كه فاعل يا مؤثرى در فعل و تأثير خود