امت اسلامى در خواب مرگ‌بارى به سر مى‌برد و جهل و عقب‌ماندگى مزمن، شرق تا غرب جهان اسلام را فراگرفته بود؛ كشورهاى اسلامى در معرض تجاوز استعمارگران و غارت چپاول‌گران قرار داشت، بيگانگان سرنوشت اين امت را بازيچه خود قرار داده بودند و هر چه مى‌خواستند انجام مى‌دادند؛ حكام، علما و رجال اسلامى نيز كاملًا در بى‌خبرى و غفلت به سر مى‌بردند يا آن چنان دچار ضعف و زبونى بودند كه توان هر گونه حركت و جنبشى از آنان سلب شده بود. هنگامى كه سيد جمال‌الدين نهضت آگاهى بخش و روشنگرانه خود را آغاز كرد، امت اسلامى در چنين وضعى قرار داشت؛ او شرق و غرب جهان اسلام را با فراخواندن مسلمانان به حركت و جنبش و خيزش درنورديد و بدين گونه بود كه مرحله نخست خيزش اسلامى با دعوت به بيدارى امت و انگيزش عناصر قدرت و مايه‌هاى حركت آن آغاز گرديد. سردمدار اين مرحله و مرد اول اين ميدان سيد جمال‌الدين اسدآبادى مشهور به افغانى بود.