اسم الکتاب : اصول فقه نوين المؤلف : اراکی، محسن الجزء : 1 صفحة : 429
يعنى ظهور
بهمعناى دلالت بر مدلول تصوّرى را- در آنجا كه دچار اختلال شده است- به لفظ
برگرداند.
اصول
لفظى متعارف- نظير أصالة الحقيقة و امثال آن- نقشى در تعيين مدلول تصوّرى و
اجمالزدايى از لفظ در سطح مدلول تصوّرى ندارند، نقش آنها منحصر در تعيين مدلول
تصديقى است.
\*
(1): اجمال در مدلول تصوّرى از نوع اول:
اجمال
در مدلول تصوّرى از نوع اول (يعنى: تردّد مدلول تصوّرى بين معناى حقيقى و مجازى)
در آنجاست كه در نتيجه كثرت استعمال لفظ در معناى مجازى، معناى مجازى مورد انصراف
لفظ باشد به گونهاى كه لفظ بدون نياز قرينه بهمعناى مجازى منصرف شود؛ لكن احتمال
رود كه در زمان يا مكان استعمال لفظ از سوى متكلم كثرت استعمالى كه موجب انس ذهنى
در حدّ انصراف معناى مجازى از لفظ به ذهن شود تحقّق نيافته باشد. اين نوع
اجمالهمانگونه كه از توضيح فوق معلوم است- در موردى اتفاق مىافتد كه بين متكلّم
و سامع تفاوت در زمان يا مكان وجود داشته باشد.
لكن
روشن است كه اين نوع اجمال، اجمال در مدلول تصديقى است؛ نه مدلول تصوّرى، بلكه در
مقام مدلول تصوّرى، همين اندازه كه براى سامع، انس ذهنى با معناى دوّم حاصل شده،
معناى دوّم به ذهن او تبادر نموده و مدلول تصوّرى لفظ در آن متعين است؛ اگر چه در
عرف اهل لغت معناى منصرفٌ إليه به عنوان موضوع له لفظ هنوز شناخته نشده و اعتبار
وضعى درباره آن تحقق نيافته است.
\*
(2): اجمال در مدلول تصوّرى از نوع دوم:
اسم الکتاب : اصول فقه نوين المؤلف : اراکی، محسن الجزء : 1 صفحة : 429