نوع چهارم: دلالت استعمالى تصديقى با منشأيت عقل:

بر مبناى حكم عقل به قبح لغويت در كلام متكلّم عاقل، هر گوينده داراى شعور و عقلى، بايد از گفتارش مقصدى و غرضى داشته باشد. اين مقصد و غرض، مى‌تواند رساندن معناى كلام به مخاطب باشد و مى‌تواند غرض و مقصدى ديگر باشد؛ لكن اصل وجود قصد و غرض در كلام متكلّمِ حكيم، به مقتضاى حكم عقل به قبح لغويت در كلام متكلّم، مسلّم است؛ زيرا آنجا كه متكلّم حكيم باشد (يعنى: پايبندى او به موازين عقل عملى، مفروض باشد)، وجود مقصد و غرض در كلام او- نظير ساير رفتارهاى ارادى- مسلّم و قطعى است.

مقصد و غرضى كه متكلّمِ حكيم از كلام خود دارد، به اقتضاى حكمتش مقصد و غرضى عقلائى يا عاقلانه بايد باشد. اينكه «مقصد و غرض عقلايى چيست؟» خود بحث ويژه‌اى مى‌طلبد؛ لكن آنچه در اينجا مى‌توان بدان اشاره كرد، اين است كه متعارف بودن بين عاقلان راه عادى كشف عاقلانه بودن يا عقلايى بودن رفتار است.

بنابر اين، نخستين دلالت استعمالى لفظى ناشى از عقل، دلالت استعمالى لفظ است بر وجود مقصدى حكيمانه و عاقلانه كه كمترين علامت و نشانه آن، متعارف بودن بين عاقلان در تصرّفات گفتارى است.

دلالت اقتضا نيز از موارد دلالت استعمالى تصديقى با منشأيت عقل است؛ نظير دلالت حديث رفع «رفع ما لايعلمون و ...» بر رفع مؤاخذه يا أثر شرعى زيرا بنا به حكم عقل مراد از رفع نمى‌تواند ذات ما لايعلمون و امثال آن باشد و نيز نظير آنچه در گذشته در وجه نفى قيد زايد مشكوك بنابر قول به وضع اسماء معامله براى صحيح على رغم جريان اطلاق بيان كرديم.