مقدمه دوم: ملاك تمايز علوم‌

نخست بايد، اشاره‌اى به ضرورت تمايز علوم بكنيم و به اين پرسش پاسخ بدهيم: تمايز علوم براى چه؟

پاسخ اين است كه علوم عبارت‌اند از مجموعه تلاش‌هايى كه از سوى انسان‌هاى جستجوگر براى كشف مجهول، به كار گرفته مى‌شود.

بنابر اين: علم، نتيجه تلاش براى كشف مجهول است، و نظر به اينكه كشف مجهول متوقف بر مراجعه و به كار گيرى معلومات مناسب و مولّدى است كه بتوانند به پرسش مربوط به مجهول پاسخ‌گو باشند؛ بنابر اين: لازم است، علوم از يكديگر متمايز شوند، تا بتوان آن دسته از معارف پيشين را كه در حلّ مشكلات و كشف مجهولات مورد نظر آن علم، مى‌توانند نقشى داشته باشند، شناسايى كرد و سپس از آنها براى كشف مجهول كمك گرفت. بدون تمايز علوم از يكديگر هيچ گونه تلاش علمى در جهت كشف مجهولات ميسر نيست.

اكنون پس از اين توضيح، به بحث پيرامون ملاك تمايز علوم مى‌پردازيم:

همان گونه كه از مقدمه پيشين معلوم شد ملاك‌هاى متعدّدى براى تمايز علوم از يكديگر وجود دارد. علوم مى‌توانند، در «روش»، «منابع معرفتى»، «معيارهاى ارزش‌يابى»، «موضوعات»، «محمولات»، با يكديگر متفاوت باشند.

لكن اينجا سخن در اين است كه: كدام يك از اين امور، ملاك اصلى تمايز علوم از يكديگر است- به گونه‌اى كه ديگر جهات تمايز علوم، فرع بر آن به شمار آيند-؟

همان گونه كه گفته شد: هر علمى، تلاشى در جهت كشف مجهول است، كشف مجهول از پرسش آغاز مى‌شود، با پرسش است كه جستجوگر در پى كشف مجهول، به جستجو و تلاش بر