اسم الکتاب : اصول فقه نوين المؤلف : اراکی، محسن الجزء : 1 صفحة : 151
1. قانون
تكوينى اصلى:
قانون
تكوينى اصلى عبارت است از سببيت احساس به يك شيئ براى تصوّر آن شيئ. اين قانون
تكوينى، بنياد و شالوده اصلى انتقال معانى به ذهن انسان است. از سبب در اينجا به
«عامل» و از مسبّب به «پاسخ» يا «بازتاب» تعبير مىشود.
از
آنچه بر مبناى اين قانون تكوينى اصلى عامل پيدايش صورت يك معنا در ذهن آدمى مىشود
«عامل طبيعى» تعبيرمى شود و از آنچه در نتيجه اين عامل به وجود مىآيد پاسخ طبيعى
يا بازتاب طبيعى تعبير مىشود.
2.
قانون تكوينى فرعى اوّل:
اين
قانون، نتيجه قانون تكوينى نخستين است و چون نتيجه آن است؛ از آن به فرعى تعبير
مىكنيم و چون قانون فرعى ديگر وجود دارد كه در مرحله بعد به وجود مىآيد از اين
قانون فرعى به فرعى اوّل و از آن ديگر، به فرعى دوم تعبير مىكنيم.
انسان
در ابتداى تفهيم و تفاهم با هم نوع خود از قانون تكوينى نخستين بهره جسته و لذا در
آغاز براى رساندن يك معنا به مخاطب خويش، ناگزير بود مصداق خارجى آن معنا را به او
نشان دهد تا با احساس به آن، صورت آن را دريافت كند. لكن، به تدريج و در نتيجه
گسترش نياز به تفهيم و تفاهم، قانون نخستين كه مىتوان از آن به قانون «بازتاب
طبيعى» تعبير كرد، از پوششدهى به همه نيازهاى انسان در زمينه تفهيم و تفاهم باز
ماند، لذا آدمى در انديشه استفاده از قانون تكوينى فرعى اوّل كه مبتنى برتشابه
ميان دو معناست برآمد.
بر
اساس رابطه تشابه بين دو چيز، همان اثرى كه از احساس به يك شيئ در ذهن آدمى به
وجود مىآيد (تصوّر آن شيئ)؛ از احساس به مشابه آن نيز، براى ذهن به وجود مىآيد و
در نتيجه، همان گونه كه انسان در بدو امر تنها از احساس به شيئى به صورت آن شيئى
پى مىبرد، با به كار بستن اين قانون تكوينى، در نتيجه احساس به مشابه آن شيئ نيز
به صورت آن شيئ پى برده و صورت آن شيئ در ذهن آدمى نقش مىبندد.
در
اينجا، عامل جديدى براى پيدايش صورت معنا در ذهن به ميان آمد كه عبارت از موجود
مشابه با عامل طبيعى نخستين است از اين عامل به عامل شرطى اوّل و از اثر آن (يعنى:
اسم الکتاب : اصول فقه نوين المؤلف : اراکی، محسن الجزء : 1 صفحة : 151