كه در آثارى موجود، منابع آن مطالب قيد شده باشد. در زمينه دانش تاريخ، زمانى كه مطلبى را يك مأخذ دست دوم ارائه كرده، وقتى منبع آن مشخص نشده باشد، دشوار بتوان حدس زد كه اين گزارش دقيقا چه زمانى ارائه شده و تا چه اندازه نزديك به زمان وقوع آن رخداد تاريخى بوده است. اين روش، درباره هر نوع اطلاعات عالمانه صادق است. به ديگر سخن، تاريخ محتواى هرآنچه درباره هر مسأله گفته شده است، بدون كتابشناسى گسترده و شناخت ارتباط متون با يكديگر كه در قالب مقايسه منقولات آثار پسين از آثار پيشين امكان‌پذير است، ممكن نيست. بدون ترديد، مى‌توان برخى از آثار پسين را تلخيص شده آثارى قديمى‌تر دانست آن‌گونه كه مؤلف متن جديد، اساس را بر نوشته پيشين گذاشته و از خود تنها اندكى بر آن افزوده است.

با كار مواردپژوهى و در ادامه تدوين مجدد اثر مفقود، به خوبى رشته پيدايش محتواى آن اثر، تا چند قرن به عقب بازمى‌گردد. براى مثال، برخى از نوشته‌هاى فردى مانند جلال الدين سيوطى- شخصى كه در كار اقتباس از آثار كهن بسيار فعال و كوشا بوده و برخى از آثارش را يكسره بر مبناى متون كهن نگاشته- با بازيافت آن متون كهن، ارزش علمى خود را به دوره‌هاى پيش از خود واگذار مى‌كند.

4- مواردپژوهى وسيله ارزيابى آثار مكتوب:

يكى از راه‌هاى بررسى آثار و متون به لحاظ علمى، به‌ويژه در برخى از رشته‌هاى علمى، اتكاى آنها به متون اصيل، رسمى و قابل اعتماد است. استفاده از منابع غير موثق و ضعيف، سطح علمى و اتقان كار را پايين مى‌آورد. با بررسى در منابع يك اثر، مى‌توان درصد علمى بودن آن اثر را به دست آورد. در اين موارد، بايد به استفاده‌كنندگان هم توصيه كرد تا در زمان استفاده از اين آثار، دريابند، متنى را كه از آن كتابها نقل مى‌كنند، در اصل، مربوط به كدام منبع پيشين است. براى نمونه، در