باشد مثل اينكه حكومتها از كسانى كه واردكشورشان مى شوند مالى را اخذ مى كنند كه در اين صورت بذل واجب است واز مؤونه حج حساب مى شود.

مساله 17- هرگاه راه حج منحصر به دريا باشد وجوب حج ساقط نخواهد شد مگر در صورت ترس از غرق يابيمارى به مقدار بيشتر از متعارف كه در سفر دريائى است وچنانچه با ترس از اين چيزها حج نموده بنابراظهر حجش صحيح خواهد بود.

سوم: زاد وراحله‌

است ومعنى زاد داشتن توشه راه است كه آنچه در سفر محتاج است را داشته باشد يا پولى داشته باشد كه توشه خود را تهيه نمايد ومعنى راحله داشتن وسيله سوارى است كه بدان وسيله برود وبرگردد. ولازم است زاد وراحله لايق به حال شخص باشد.

مساله 18- داشتن راحله يا وسيله سوارى مختص به صورت احتياج نيست بلكه مطلقا شرط است هرچندمحتاجش نباشد مانند اينكه بدون مشقت قدرت پياده روى داشته باشد وپياده روى هم منافى شرف وآبرويش نباشد.

مساله 19- ميزان ومعيار در زاد وراحله وجود فعلى آنهاست وبر كسى كه مى تواند آنها را با كار وكسب تحصيل نمايد حج واجب نيست وفرقى در اشتراطراحله بين دور و