بطلان مى‌دهد و اعاده مى‌كند مانعى ندارد، و اللّه العالم.

364

- گاهى مواقع در ركعت دوم نماز (نماز 3 يا 4 ركعتى)، سهوا يك سلام يا دو و يا هر سه سلام را و يا يك كلمه از يك سلام (السلام) را فقط مى‌گويد و در همان حال متوجه مى‌شود كه ركعت دوم است، تكليف مصلّى از نظر كيفيّت ادامه نماز و سجده سهو چيست؟

بسمه تعالى‌

- بايد نمازش را ادامه بدهد و تمام كند، و چنانچه فقط «السلام عليك أيها النبى و رحمة اللّه و بركاته» را گفته سجده سهو ندارد، اما اگر يكى از دو سلام دوم يا سوم را گفته بايد سجده سهو بجا آورد، و اللّه العالم.

365

- در ركعت اول نماز در بين سوره توحيد متوجه شدم كه بدون آنكه تصميم به خواندن سوره توحيد گرفته باشم «بسم اللّه الرحمن الرحيم» را گفتم. دوباره تصميم به خواندن سوره قدر گرفتم و «بسم اللّه الرحمن الرحيم» را به قصد سوره قدر قرائت كردم و نماز را ادامه دادم. آيا براى سوره توحيد كه تمام يا ناتمام رها كردم سجده سهو لازم است؟ زيرا ذكر زيادى بوده است، تكليف چيست؟

بسمه تعالى‌

- از جهت خواندن سوره توحيد يا بعضى از آيات آن سجده سهو لازم نيست، لكن اگر كسى سوره توحيد را با قصد شروع كرده- و لو قصد ارتكازى- عدول از آن به سوره قدر جايز نيست، و اللّه العالم.

366

- شخصى در نماز دوم يادش آمد كه نماز احتياط نماز اول را نخوانده، با فرض اينكه بعد از نماز اول عمل منافى هم انجام داده يا بر فرض عدم منافى (در هر دو صورت) وظيفه‌اش چيست؟

بسمه تعالى‌

- چنانچه بعد از نماز اول منافى انجام نداده و محل عدول به نماز احتياط هم باقى است، به نماز احتياط عدول مى‌كند؛ و اگر بعد از نماز اوّل منافى انجام داده يا اينكه منافى انجام نداده ولى از محل عدول به نماز احتياط گذشته مثل اينكه نماز احتياط يك ركعت بوده و شخص در ركعت دوم نماز عصر يادش آمد كه نماز احتياط نماز ظهر را نخوانده، در اين صورت بايد به نماز اول عدول كند، و اللّه العالم.