است يا خير و فعلا اين زمين‌ها در اختيار شهردارى است. سؤال ما اين است كه آيا رفت و آمد و نماز خواندن روى اين زمين‌ها براى پرسنل شهردارى كه آنجا مشغول كارند و مراجعين ديگر چه صورت دارد؟

بسمه تعالى‌

- چنانچه سابقه احياء زمين‌هاى مزبور معلوم نباشد و احتمال آن باشد كه ادّعاى اشخاص نسبت به آن زمين‌ها از جهت اين باشد كه زمينها را به اسم خود ثبت داده‌اند و نسبت به آن احياء يا تحجير نكرده‌اند، در اين صورت رفت و آمد و نماز خواندن در بنايى كه در آن زمين ساخته شده مانعى ندارد؛ و اگر زمين‌هاى مزبور سابقه احياء داشته و ملك شرعى اشخاص بوده، براى تصرف در آن زمينها بايد مالك شرعى آن را راضى نمايند يا اينكه رفت و آمد در آن ملك از روى اضطرار باشد، و اللّه العالم.

1191

- در زمان رژيم طاغوتى يكى از عمّال آن رژيم زمين وسيعى از مردم را به زور گرفته و در آن زمان زمين به نام او شناخته مى‌شد، پس از انقلاب اسلامى از محل گريخته و دولت آن زمين را به عنوان جهاد سازندگى گرفته و امروزه براى مراسمى مثل يادواره شهدا از آن استفاده مى‌كنند، استفاده از آن و نماز در آن محل چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى‌

- اگر زمينى كه به زور گرفته است موات بالاصاله باشد و سابقه احياء هم نداشته، دولت مى‌تواند در آن تصرف كند؛ و اگر سابقه احياء داشته بايد به مالكان اصلى آنها برگردانده شده و يا از آنها براى تصرف اجازه گرفته شود. و در صورتى كه بعضى از آن زمين موات و بعضى احياء شده باشد، قسمت موات حكم موات و قسمت احياء شده حكم احياء را دارد، و اللّه العالم.

1192

- مستدعى است بفرماييد اينكه كسى مبلغى پول در بانك مسكن مى‌گذارد و بعد از مدتى بانك معادل آن را به او مى‌دهد و از اول شرط مى‌كند كه حتما بايد حساب نزد ما داشته باشيد تا بعدا اين مبلغ معادل پولتان به شما داده شود، آيا اين عمل جايز است يا خير؟

بسمه تعالى‌

- چنانچه سپرده‌گذار از طرف خود شرط نكند كه معادل پول وى را به او بدهند به طورى كه اگر ندادند مطالبه و اعتراض نمى‌كند، در اين صورت گرفتن معادل مانعى ندارد،