بحث تحقيقى درباره علم به غيب‌

علوم نظرى ما به طورى كه در فن منطق بيان شده است از علوم ضرورى ما به دست مى‌آيد. مثلًا از تركيب تصورات ضرورى تصورات نظرى حاصل مى‌شود چنان‌چه از تركيب تصديقات ضرورى، تصديقات نظرى استنتاج مى‌گردد.

علوم ما بر دو دسته‌اند حضورى و حصولى‌

علم حضورى عبارت از حضور و شهود ذات معلوم در نزد عالم است و اين علم در مورد علت و معلول است، يعنى علم علت به معلول او به نفس وجود معلول است مانند علم نفس ما به صور حاصله در ذهن ما و مانند علم نفس به قواى آن.

علم حصولى به ارتسام صورت در ذهن انسان است، مانند علم ما به اشياى دور و بر و اطراف ما.

منبع تصورات و تصديقات ضرورى ما حواس پنجگانه (باصره، سامعه، ذائقه، شامعه، و لامسه) و عقل و وجدان ما است.

بنابراين وقتى چيزى از ما غايب باشد (چه فعلًا موجود باشد و چه در آينده به وجود آيد) و راهى به سوى آن توسط حواس پنجگانه يا تركيب منطقى و يا توسط علوم غريبه (مانند اخبار جن و يا الهام و غيره) نداشته باشيم، علم ما به آن غايب محال است.