نقد و نظر

از اين بيان دو مطلب استفاده مى‌شود:

1. اعتبار سن تمييز در صحابى بودن؛

2. حكم بر صحابى بودن شخص بر اساس ظن و گمان.

در صورتى كه خداوند مى‌فرمايد: إِنَّ الظَّنَّ لا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئاً[1] نمى‌پذيرد.

حاصل سخن آن‌كه، اگر ابن حجر تمييز را ظاهرا معتبر مى‌داند، بدان سبب است كه نسبت رؤيت پيامبر صلّى اللّه عليه و اله را تصحيح كند؛ زيرا رؤيت به غير مميز نسبت داده نمى‌شود؛ اما از آن‌جا كه رؤيت پيامبر كافى در اطلاق صحابى به شخص است، تمييز شرط نيست؛ پس، شرط تمييز در صورتى معتبر است كه پيامبر آن شخص را نديده باشد، و او پيامبر را ديده باشد، وگرنه لازم نيست.

با اين سخن شرط ايمان و اسلام نيز نقض مى‌شود؛ زيرا كودك شيرخوار مانند غير مميز نمى‌تواند مؤمن و مسلمان باشد؛ زيرا هيچ‌گونه تفكيكى ميان ايمان و اسلام و رؤيت در مقايسه با غير مميز ممكن نيست و نمى‌توان ايمان و اسلام را به شخص غير مميز نسبت داد، اما رؤيت را نه؛ البته عكس اين گفته نيز ممكن است؛ زيرا در ايمان و اسلام امورى چون فزونى عقل، فهم و اراده شرط است كه اين‌ها در رؤيت حسى شرط نيست.

با توجه به اشكالات تقرير شده، تعريف ابن حجر از صحابه غلط است و كلام ايشان داراى تهافت و تناقض است.[2] منشاء تهافت و تناقض‌گويى در اين‌گونه مباحث، غلبه احساسات بر تعقل است كه ما از آن به خدا پناه مى‌بريم.

[1] . يونس، آيه 36؛ ظن به‌هيچ‌وجه از حق بى‌نياز نمى‌كند.

[2] . زيرا هر بخش از تعريف بخش ديگر را نقض مى‌كند.