فقير در اين مسايل تاكنون هيچ مطلبى را در كتابى نخوانده، اساساً معلوم نيست اين موضوع بسيار مهم مورد بحث و تحليلى قرار گرفته يا نه؟

بطريق اولى نمى‌توانيم بفهميم كه درجه تعقل و عواطف ارواح در برزخ چگونه است؟ آيا عواطف آنان غالب است يا تعقلات آنها؟ هرچند كه دومى روشن‌تر بنظر مى‌رسد. عين اين سؤال در زندگانى بهشت هم مطرح مى‌شود. بهرحال شكى نيست كه شيرينى زندگى براى كثير از افراد در احساسات و عواطف آنان است نه در ادراكات خشك عقلى.

حالات زندگانى ملايكه معلوم نيست كه آيا عواطف دارند يا نه؟ ولى جن‌ها احتمالًا مثل انسانها هم داراى تعقل‌اند هم عواطف.

خلاصه اينكه انسان به تعقل و عاطفه هردو نياز دارد و نفى هركدام زندگانى او را برهم مى‌زند ولى سؤال از اين نكته است كه ما تا چه اندازه تابع عواطف و تا چه اندازه تابع عقل خود هستيم؟ و بايسته و شايسته چيست؟

در برزخ و قيامت چگونه خواهيم بود؟ و ما اوتينا من العلم الا قليلا[1].

8- گفت و شنود ارواح‌

مستفاد از مجموع روايات وارده اين است كه ارواح در

[1] - البته در قرآن و ما اوتيتم است كه جمله فوق از آن اقتباس شده است.