روايات هرچند كه اسناد اكثر آنها معتبر نيست، و بعضى از آنها كه معتبرالسند است مصادر آنها به سند معتبرى بما و حتى به علامه مجلسى و محدث حر عاملى- عليهما الرحمة- نرسيده است و ما تفصيل اين بحث مهم را در آخر كتاب بحوث فى علم الرجال (چاپ سوم) كه تا يك ماه ديگر، ان شاء الله همه امور چاپ آن در مشهد تمام و نشر مى‌شود[1] ذكر كرده‌ايم، ولى رد كردن همه اين روايات كه صحاح و معتبره هم در ميان آنها است جرئت زيادى مى‌خواهد، و بعيد نيست كه مجموع، مفيد اطمينان بمضمون مشترك آنها گردد كه از امام (ع) صادر شده است. و تأويل آنها نيز تحكم و زورگويى است.

محقق طوسى (قد) در تجريد الاعتقاد خود ادعاى تواتر اخبار را بر عذاب قبر نموده است و علامه حلى (قد) در تجريد تنها به بعضى از علماى عامه نسبت مخالفت را داده و بالاخره بر عذاب قبر ادعاى اجماع شده و شيعه و اهل سنت آن را قبول دارند.[2]

5- عذاب قبر تا چه زمان؟

امام محمد باقر (ع) در حديث صحيح زراره، كه در معتبرترين كتاب حديثى شيعه (كافى) نقل شده است، در جواب راوى كه از

[1] - امروز كه پاكنويس اين كتاب به اينجا رسيده 2 ذيقعده 23/ 1417/ 12/ 1375 است.

[2] - به ص 271 و 272 ج 6 بحار مراجعه شود.