فصل دوازدهم: انقطاع دائمى روح از بدن‌

شكى نيست كه مرگ به انقطاع نهايى روح از بدن تحقق مى‌يابد، ولى در اينكه سبب طبيعى انقطاع و جدا شدن دايمى روح از بدن چيست؟ پزشكان قديم و جديد اختلاف نظر دارند.

علم پزشكى پيشين سبب آن را ايستادن قلب از حركت و ضربان آن مى‌دانستند، ولى پزشكان جديد سبب آن را بازماندن مغز از فعاليت مى‌دانند.

و چون ما اين بحث را در كتاب ديگر خود (الفقه و مسائل طبية) به تفصيل تحرير داشته‌ايم از تكرار آن در اينجا خوددارى ميكنيم و طالبان تحقيق به آن كتاب مراجعه كنند. و مختصر اينكه در احكام شرعى موت و حيات، احتياط واجب احراز هر دو سبب است. مگر اينكه در آينده قول دوم شواهد روشن‌ترى پيدا كند.

بهرحال در حال موت، خوب و بيهوشى، روح از تدبير بدن منصرف ميشود ولى مراتب اين انصراف و تعلق روحى متفاوت و مختلف است. در خواب و بيهوشى ضربان قلب و تنفس، مثلًا ادامه‌