راه خود را بپيمايد. (وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى‌) و (قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها.)

اگر انسان از اول با علم و عدل آفريده ميشد كه احتياجى به تحصيل علم و تربيت نمى‌داشت اصل خلقت او مورد سئوال قرار ميگرفت كه براى چه خلق شد و موجود كامل محتاج تكامل نيست و فعليت مناقض استعداد است. (فتامل)

4- موضع انبياء و نقش دين:

انبيا تا اندازه‌اى به تمدن‌[1] بشر كمك نموده‌اند و مطابق بعضى از آيات قرآن در داستان بعضى از انبياء پاره‌اى از صناعات بوسيله آنان تعليم داده شده ولى وظيفه عمده انبياء و نقش دين رفع مشكله جهل و تعليم قواعد استثمار طبيعت نبوده چون اين كار بدوش خود انسانها گذاشته شده است زيرا او بحكم طبيعت خود عقب آن ميرود و راه مذكور را هرچند كه دراز و طولانى باشد طى خواهد كرد و در مقابل اين ميل طبيعى هيچ مانع و رادعى‌

[1] - پايه‌هاى تمدن را غلم، فلسفه، اخلاق، ادبيات، دين، كار، صنعت و غيره تشكيل ميدهد.