2) تعداد عناصر

ارسطو عناصر را به چهار تا منحصر دانست كه عبارت از آب، خاك، باد و آتش باشد؛ و اين نظريه در تمام معاهد دنيا مسلم فرض شد و هيچ دانشمندى در آن ترديد نكرد.

پس از هزار سال جعفر صادق در حالى كه دوزاده سال او تمام نشده بود در محضر پدرش و شاگردان او گفت: حيرت مى‌كنم كه مردى چون ارسطو چگونه متوجه نگرديده خاك يك عنصر نيست، بلكه در خاك عناصر متعدد وجود دارد و هر يك از فلزات كه در خاك مى‌باشد، يك عنصر جداگانه به حساب مى‌آيد.

در اين هزار سال هيچ دانشمندى در هيچ جاى دنيا پيدا نشده بود كه بر اين نظريه ايراد بگيرد.

بعدها عناصر ديگر ارسطو باد (هوا) را هم مورد ايراد قرار داد كه بسيط نيست و باد از چند عنصر تشكيل شده است.

جعفر صادق هزار و يك صد سال پيش از علماى قرن هجدهم ميلادى اروپا كه هوا را كشف و از هم جدا كردند، گفت كه: باد (يا هوا) يك عنصر نيست، بلكه از چند عنصر به وجود آمده است؛[1] كه همه آنها از لحاظ تنفس ضرورى است.

قابل ذكر است كه وقتى لاو وازيه اكسيژن را از گاز هاى ديگر هوا جدا كرد و نشان داد كه آنچه سبب حيات جانداران مى‌شود اكسيژن است، دانشمندان گاز هاى ديگر را كه در هوا وجود دارد از لحاظ حيات بى فايده دانستند؛ و اين با نظريه جعفر صادق مخالف بود كه گفت «تمام اجزايى كه در هوا است براى‌

[1] - ص 58.