كنند، بدبينى بر همه جا مسلط گردد، افراد يا متملق و چاپلوس و يا عقده‌اى و بدبين و بدخواه بارآيند، ظلم و خشونت همه جا مشاهده مى‌شود كه اين به نوبت خود به ضميمه جهالت و بى- لياقتى زمامداران، مداخله بيگانگان و عقب افتادن كشورهاى اسلامى را بيشتر مى‌گرداند.

اگر از مطالب گذشته نتيجه‌گيرى به عمل آيد، فورا روشن مى‌شود كه منشأ همه بدبختيهاى جهان اسلام دو چيز است يكى استعمار خارجى، دوم خودكامگى و مسلمان نبودن زمامداران و براساس قانون عليت و امتناع تخلف معلول از علت، با حفظ شرايط موجوده، هيچگاه اوضاع اسفبار جوامع اسلامى تحولى نخواهد يافت، و ما مسلمانها در زندگانى فردى و اجتماعى روى خوشبختى را نخواهيم ديد و حتى محتمل است بدبختى‌هاى ما در آينده بيشتر و فزون‌تر گردد، زيرا كه داردار تنازع در بقا است! بنابراين لازم و ضروريست كه شرايط موجود را بر هم زنيم و عليه وضع حاضر قيام و عصيان نماييم. بعنوان يك انسان آزاد حق، زندگانى را براى خود و امثال خود به دست آوريم و به عنوان يك مسلمان به تكاليف الهى خود (در تمام ابعاد) عمل نموده و زندگانى را جهت دهيم.

إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ‌ تا ما در وجود خود تغيير به وجود نياوريم، خداوند حال ما را تغيير نخواهد داد. وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى‌. مزد آن گرفت جان برادر كه كار كرد.

چه كار بكنيم‌

همه مى‌دانند كه راه نجات از مشكلات، علم و عملست و منشاى بدبختى‌ها جهالت و كسالت و تنبلى، بنابراين بايد علم آموخت، آگاهى يافت و آگاهى داد و تلاش و پيكار نمود تا بتوان موج هاى خروشان و طوفان‌هاى ويرانگر شرقى و غربى و داخلى را عقب زد و به ساحل آرامش نسبى رسيد و از مزاياى زندگانى آزاد و