مقصد هفتم: توحيد در عبادت‌

معناى اين عنوان اين است كه عبادت غير خداوند حرام و موجب شرك است، اگرچه اين غير، پيامبران يا اوليا باشند و اين موضوع از نظر همه مسلمانان مسلم است و كسى در آن اختلاف ندارد و ما در اين رساله تا حد تفصيلات آن را در ضمن مطالبى بيان مى‌داريم، و از خداوند توفيق مى‌طلبيم.

الف) خضوع در مقابل غير به سه قسم است:

1- خضوع به نحو تأله و خدا قرار دادن غير، و به عبارت ديگر خضوع و تعظيم به قصد ربوبيت و خالقيت طرف.

2- خضوع و تعظيم به قصد تدين ولى نه به قصد تأله.

3- خضوع و تعظيم نه به قصد تدين و نه به قصد تأله، بلكه بر اساس مراسم اجتماعى بشرى.

قسم اول تنها براى خداوند جهان صحيح است و براى غير او (چه انبيا، چه ملائكه، چه كسان ديگر) موجب شرك است و قرآن مجيد در اين مورد تأكيدات فراوانى دارد كه بعداً پاره‌اى از آيات مقدسه آن ذكر مى شود.

كسى كه به واجب الوجود و آفريدگار واحد در خلقت كلى جهان معتقد باشد ولى غير خدا را عبادت كند نه تنها فعل حرام بجا آورده و گنه‌كار است كه مشرك شده از اسلام خارج مى‌گردد، و مانند كفار قريش مستحق قتل و خلود در جهنم مى شود؛ قال الله تعالى: «وَ قَضى‌ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ .. (: الإسراء: 23).

و قال: إِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنْتُمْ لَها وارِدُونَ. لَوْ كانَ هؤُلاءِ آلِهَةً ما وَرَدُوها وَ كُلٌّ فِيها خالِدُونَ‌ (الأنبياء: 98 و 99). شما و آنچه را كه مى‌پرستيد از غير خدا در دوزخيد، و همگى در آن وارد مى‌شويد، اگر معبودهاى شما خدايان مى‌بودند، وارد آتش دوزخ نمى شدند، در حالى كه همگى در آن جاويدانند.

بلى عبادت همان تعظيم مقرون به اعتقاد خالقيت و ربوبيت است: إِنَّ اللَّهَ رَبِّي وَ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ‌ (آل‌عمران: 51). ذلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ خالِقُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ فَاعْبُدُوهُ‌ (الأنعام: 102). از حرف (ف) عاطفه كه دلالت بر تفريع مى‌كند به خوبى استفاده مى‌شود كه تعظيم و خضوع مقرون به اعتقاد